Từ ngày 10/12, lệnh cấm trẻ em dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội sẽ chính thức có hiệu lực tại Australia. Danh sách lệnh cấm gồm 18 nền tảng mạng xã hội. Tuy nhiên cơ quan quản lý cảnh báo rằng danh sách này không cố định và có thể tiếp tục mở rộng.
Xoay quanh vấn đề này, nhiều người đặt ra câu hỏi nước ta có nên học hỏi việc cấm trẻ dưới 16 tuổi dùng mạng xã hội hay không. Một số ý kiến cho rằng đây là biện pháp cần thiết để giảm rủi ro trong môi trường số vì trẻ dưới 16 tuổi chưa đủ khả năng tự bảo vệ trước một môi trường mạng phức tạp và khó lường.
Trẻ chưa đủ trưởng thành để tự bảo vệ trên không gian mạng
Nhiều trẻ dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội hằng ngày (Ảnh: Minh họa)
Trả lời PV Báo Điện tử VTC News, Tiến sĩ Xã hội học - chuyên viên tâm lý Phạm Thị Thúy, cho hay, bà ủng hộ việc cấm trẻ sở hữu tài khoản riêng trên mạng xã hội. Bà nhấn mạnh: “Trẻ dưới 16 tuổi chưa đủ trưởng thành về nhận thức và cảm xúc để sử dụng các thiết bị điện tử và mạng xã hội một cách an toàn”.
Tiến sĩ Thúy cho biết, theo cuốn sách "Não bộ tuổi teen" của TS.BS thần kinh Frances E. Jensen, vùng vỏ trước trán - nơi chịu trách nhiệm kiểm soát cảm xúc và đánh giá rủi ro - chưa hoàn thiện ở trẻ vị thành niên. Điều này khiến trẻ dễ bốc đồng, khó phân biệt đúng sai và không đủ khả năng tự bảo vệ trước những hành vi tiêu cực trên mạng. Vì thế không thể nói đã dạy con kỹ năng số rồi là có thể yên tâm cho con dùng mạng xã hội.
Bà nhấn mạnh trẻ ở tuổi dậy thì rất nhạy cảm với thông tin xấu; trẻ dễ bị rối loại lo âu, so sánh bản thân, nói xấu nhau, áp lực từ bạn bè trên mạng, thậm chí chỉ một vụ “ném đá” cũng có thể khiến trẻ chọn cái chết, như trường hợp một em nhỏ ở Đồng Nai trước đây tự tử chỉ vì bị bạn bè bình phẩm trên mạng.
Một điểm nguy hiểm khác theo bà Thúy là chính thuật toán trên mạng xã hội. Nếu trẻ tò mò về nội dung tiêu cực, thuật toán sẽ liên tục đẩy những nội dung tương tự, khiến trẻ dễ bị “bao vây” bởi những thông tin có hại cho trẻ.
“Cùng với hiện tượng “thối não” do dùng mạng quá nhiều đã được báo chí quốc tế cảnh báo, trẻ dễ giảm khả năng tập trung, sa sút kết quả học tập. Các nghiên cứu ở Mỹ cho thấy tỉ lệ trầm cảm và tự hại ở trẻ tăng cao trong giai đoạn mạng xã hội bùng nổ, đặc biệt là ở trẻ em gái”, tiến sĩ Thuý cho biết.
Chính vì vậy, bà cho rằng việc cấm là cần thiết, nhưng cấm ở đây là không cho trẻ có tài khoản mạng xã hội riêng, không dùng tự do như người lớn, thay vào đó cho trẻ sử dụng chung thiết bị, chung tài khoản với cha mẹ và luôn dưới sự hướng dẫn, giám sát của cha mẹ, thầy cô.
Bản thân bà cũng áp dụng quy tắc này với con mình. Trước lớp 10, con không có tài khoản riêng, chỉ dùng máy tính chung ở phòng khách hoặc mượn điện thoại bố mẹ khi cần liên lạc và học tập.
Nhiều trường học lồng ghép các nội dung về cách sử dụng mạng xã hội trong các buổi sinh hoạt chuyên nhằm trang bị cho học sinh các kỹ năng nhận diện và phòng tránh rủi ro.
Đồng tình với quan điểm này, ông Lê Minh Hoà (có 2 con học lớp 8 và lớp 10 ở TP.HCM) cũng cho rằng cần hạn chế tối đa việc trẻ dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội. Ông cho rằng cấm là biện pháp hợp lý để giảm rủi ro.
Tuy nhiên, ông Hoà nhìn nhận thực tế rằng việc cấm hoàn toàn rất khó khả thi, bởi hầu hết hoạt động giao tiếp của lớp học, nhóm học thêm, nhóm phụ huynh đều diễn ra trên chính các nền tảng này.
Dù vậy, với con ở độ tuổi vị thành niên, ông Hoà lựa chọn hướng kiểm soát chặt chẽ. Vị phụ huynh này cho rằng cần cấm con không dùng quá một giờ mỗi ngày, kiểm tra lịch sử truy cập, thời gian sử dụng và thảo luận thường xuyên về những nội dung mà con tiếp cận.
Theo ông, điều quan trọng không phải là cắt đứt hoàn toàn, mà là trì hoãn việc trẻ tự do sử dụng, đảm bảo các em chỉ tiếp xúc mạng xã hội trong môi trường có người lớn giám sát và thiết lập chuẩn an toàn.
Yêu cầu các nền tảng mạng xã hội xác thực độ tuổi
Ở góc độ giáo dục, Thạc sĩ Lê Thị Hồng Anh, Phó Hiệu trưởng Trường THPT Võ Văn Kiệt (TP.HCM) nhìn nhận, mạng xã hội đã trở thành nhu cầu thiết yếu của học sinh. Do đó, theo bà, cấm sử dụng mạng xã hội chỉ là bước khởi đầu và quan trọng hơn là hướng dẫn trẻ sử dụng mạng xã hội sao cho phù hợp, hiệu quả và hữu ích.
Tại trường THPT Võ Văn Kiệt (TP.HCM), học sinh được trang bị kỹ năng tìm kiếm thông tin, sử dụng mạng xã hội trong thời gian hợp lý nhằm phục vụ học tập và giải trí. Nhà trường còn tổ chức chuyên đề về kỹ năng số, có phòng tham vấn tâm lý hỗ trợ học sinh xử lý tình huống, đồng thời giới thiệu những nền tảng an toàn và cảnh báo các nội dung không phù hợp.
Từ góc độ xã hội học và truyền thông, các chuyên gia đều đồng ý rằng trẻ đang sống trong một môi trường số hóa không thể đảo ngược. Mạng xã hội không chỉ là một nền tảng giải trí mà còn là không gian học tập, tương tác và phát triển năng lực thời đại mới. Tuy nhiên, môi trường này cũng tiềm ẩn những nguy cơ ngày càng phức tạp mà trẻ hoàn toàn chưa đủ trưởng thành để đối diện một mình.
Các chuyên gia cho rằng trẻ cần được trang bị kiến thức, kỹ năng và môi trường an toàn để tiếp cận có kiểm soát. Bên cạnh đó, cần tạo ra “vùng đệm” cho đến khi trẻ đủ khả năng tự bảo vệ, bởi những rủi ro trên mạng có thể dẫn đến những hậu quả nặng nề, không thể đảo ngược.
Gia đình và nhà trường đóng vai trò quyết định trong việc dạy trẻ phân biệt tin thật - giả, kỹ năng bảo mật, ứng xử văn minh, nhận diện nguy cơ và biết cầu cứu khi gặp sự cố. Đồng thời, cơ quan quản lý phải yêu cầu các nền tảng tăng cường xác thực độ tuổi, kiểm soát nội dung và xây dựng cơ chế bảo vệ trẻ tốt hơn.
Ở thời điểm hiện tại, khó có một đáp án tuyệt đối cho câu hỏi “có nên cấm trẻ dưới 16 tuổi dùng mạng xã hội hay không”. Tuy nhiên, có một điểm chung không thể phủ nhận là trẻ cần được bảo vệ, nhưng sự bảo vệ đó chỉ hiệu quả khi người lớn sẵn sàng đồng hành, hướng dẫn và tạo ra môi trường online an toàn, thay vì chỉ trông chờ vào lệnh cấm.
Trên thế giới, nhiều quốc gia cũng đang siết chặt độ tuổi sử dụng mạng xã hội, đặc biệt với nhóm dưới 16 tuổi. Australia đã thông qua đạo luật buộc các nền tảng chặn tài khoản người dùng dưới 16 tuổi từ ngày 10/12/2025 và triển khai cơ chế xác minh độ tuổi, nếu vi phạm sẽ bị phạt nặng.
Ở châu Âu, Đan Mạch công bố kế hoạch cấm trẻ dưới 15 tuổi truy cập một số mạng xã hội, trong khi Nghị viện châu Âu ra nghị quyết kêu gọi đặt ngưỡng 16 tuổi, yêu cầu có sự đồng ý của phụ huynh đối với người dùng vị thành niên.
Ở châu Á, Malaysia dự kiến từ năm 2026 sẽ chặn toàn bộ tài khoản dưới 16 tuổi và áp dụng xác minh danh tính điện tử, cho thấy xu hướng các chính phủ chủ động can thiệp để bảo vệ trẻ em trên không gian số.
Tại Việt Nam, Nghị định 147/2024/NĐ-CP (hiệu lực từ 25/12/2024) quy định trẻ dưới 16 tuổi khi đăng ký mạng xã hội phải dùng thông tin của cha/mẹ, đồng thời phụ huynh có trách nhiệm giám sát nội dung và quá trình sử dụng của con. Quy định này được xem là bước tiến trong việc thiết lập cơ chế “giám hộ số”, giúp trẻ dùng mạng nhưng vẫn trong vùng an toàn.