Trong xã hội Việt Nam, quan niệm "đàn ông là trụ cột trong gia đình" đã ăn sâu vào tiềm thức của nhiều thế hệ. Điều này tạo ra rào cản về vấn đề bình đẳng giới trong gia đình.
Định hình vai trò "trụ cột" và áp lực từ xã hội
Trong xã hội Việt Nam, quan niệm "đàn ông là trụ cột trong gia đình" đã ăn sâu vào tiềm thức của nhiều thế hệ. Quan niệm này không chỉ mang lại áp lực lớn cho nam giới mà còn tạo ra những hệ lụy nghiêm trọng về bất bình đẳng giới. Theo TS. Khuất Thu Hồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội (ISDS), gánh nặng của cuộc sống hiện đại với trách nhiệm tài chính đã khiến nam giới phải đối diện với áp lực ngày càng lớn. Vấn đề này trở nên phức tạp hơn khi nam giới thường không được phép thể hiện cảm xúc hay tìm kiếm sự hỗ trợ, mà phải luôn thể hiện hình ảnh mạnh mẽ và kiên cường.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, đàn ông thường phải đối mặt với các vấn đề tâm lý như trầm cảm và lo âu, đặc biệt là khi họ không thể hoàn thành vai trò trụ cột. Theo một khảo sát của ISDS, tỉ lệ nam giới tìm đến rượu, thuốc lá để giải tỏa áp lực ngày càng gia tăng. Điều này không chỉ dẫn đến những vấn đề sức khỏe cá nhân mà còn gây ra những hệ lụy đối với gia đình và xã hội. TS. Hoàng Tú Anh, Chủ tịch mạng lưới Phòng ngừa và ứng phó với bạo lực trên cơ sở giới (GBVNet), đã nhấn mạnh rằng bất bình đẳng giới không chỉ ảnh hưởng đến phụ nữ mà còn làm tổn thương cả nam giới, khi họ phải sống trong những khuôn mẫu đã được xã hội áp đặt.
Trước đây, nam giới thường có nhiều cơ hội việc làm hơn phụ nữ. Tuy nhiên, sự biến đổi của thị trường lao động đã tạo ra những thách thức mới. Nhiều người đàn ông hiện nay gặp khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm ổn định, dẫn đến áp lực tài chính ngày càng nặng nề hơn. Điều này đã khiến họ phải gồng mình để hoàn thành trách nhiệm trụ cột gia đình, bất chấp việc gánh nặng đó có thể quá sức đối với họ. PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu, Giám đốc Bệnh viện ĐH Y Hà Nội, cho rằng việc giải quyết bất bình đẳng giới không chỉ nằm ở việc ban hành các điều luật mà còn cần phải thay đổi các định kiến xã hội đã tồn tại từ lâu.
Trong mỗi gia đình, người chồng thường được kỳ vọng là người mạnh mẽ, bảo vệ và lãnh đạo gia đình. Ngược lại, người vợ được xem như hậu phương. Những quan niệm này không chỉ tồn tại trong suy nghĩ của thế hệ trước mà còn được truyền tải đến thế hệ trẻ qua các phương tiện truyền thông, giáo dục và các hoạt động xã hội. PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu cũng chỉ ra rằng, để thay đổi những định kiến này, cần có những cuộc thảo luận sâu sắc về các câu hỏi như: "Thế nào là người đàn ông lý tưởng?" và "Trẻ em trai được giáo dục về điều gì trong gia đình và trường học?".
Quan niệm xưa ảnh hưởng tới hạnh phúc gia đình
Thực tế cho thấy, áp lực từ vai trò trụ cột đã dẫn đến sự đổ vỡ hạnh phúc trong nhiều gia đình. Khi người chồng không thể hoàn thành tốt vai trò này, họ thường phải đối mặt với sự chỉ trích và coi thường từ người vợ và xã hội. Ví dụ, một người anh trong gia đình đã trải qua thời kỳ thịnh vượng khi công việc ổn định, nhưng sau khi công ty phá sản, anh không chỉ phải chịu đựng khó khăn tài chính mà còn phải đối mặt với sự chỉ trích từ những người xung quanh. Tình trạng này đã dẫn đến những cuộc cãi vã và thậm chí bạo lực trong gia đình.
Khi người chồng không làm tốt vai trò trụ cột, người vợ thường cảm thấy không hài lòng và dễ chỉ trích, điều này làm tăng thêm căng thẳng và xung đột. Sự coi thường từ vợ không chỉ làm tổn thương lòng tự trọng của nam giới mà còn tạo ra một vòng luẩn quẩn, nơi mà mối quan hệ gia đình trở nên căng thẳng và không hạnh phúc.
Giải pháp thúc đẩy bình đẳng giới
Để giải quyết vấn đề này, rất cần thiết phải "giải phóng" gánh nặng trụ cột khỏi vai trò được coi là mặc định của nam giới. Xã hội cần phải nhận thức rằng vai trò này không chỉ là trách nhiệm của đàn ông mà cũng có thể được chia sẻ giữa nam và nữ. Cần có sự công nhận rằng, trong nhiều gia đình, phụ nữ cũng có khả năng và điều kiện để trở thành trụ cột kinh tế. Vai trò này nên được xem như một nhiệm vụ chung, giúp cả hai bên cùng phát triển và tạo ra một môi trường gia đình hạnh phúc hơn.
Các chính sách và chương trình cần được xây dựng để hỗ trợ cả nam giới và phụ nữ trong việc thực hiện vai trò trụ cột. Việc tạo ra một môi trường mà cả hai giới đều có cơ hội bình đẳng trong việc kiếm tiền, đảm nhận trách nhiệm gia đình và chia sẻ công việc nhà sẽ góp phần giảm bớt áp lực lên nam giới và tạo điều kiện cho phụ nữ tham gia tích cực hơn vào các quyết định kinh tế.
Hơn nữa, cần có các chương trình giáo dục nhằm nâng cao nhận thức về bình đẳng giới trong gia đình. Việc giáo dục trẻ em về vai trò của cả hai giới và thúc đẩy sự chia sẻ trách nhiệm trong gia đình sẽ giúp tạo ra một thế hệ mới có tư duy cởi mở hơn về giới tính.
Bình đẳng giới trong gia đình không chỉ là một yêu cầu cấp thiết mà còn là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Chỉ khi mọi thành viên trong gia đình được tôn trọng và có cơ hội phát triển như nhau, hạnh phúc gia đình mới có thể được duy trì. Việc thay đổi nhận thức và định kiến về vai trò giới là cần thiết để tạo ra một nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững, góp phần xây dựng một xã hội công bằng và tiến bộ.
Cần phải thừa nhận rằng, vai trò trụ cột không nên chỉ gắn liền với nam giới. Để đảm bảo hạnh phúc gia đình và sự phát triển bền vững, cả hai giới cần được hỗ trợ, tôn trọng và có cơ hội bình đẳng trong mọi lĩnh vực, từ kinh tế đến xã hội. Khi đó, chúng ta mới có thể xây dựng một gia đình hạnh phúc và bền vững, nơi mà mọi thành viên đều có thể thể hiện bản thân một cách tự do và công bằng.
Vụ Gia đình - Bộ Văn Hóa Thể Thao và Du lịch phối hợp thực hiện
Tài liệu tham khảo:
(1) Luật số 73/2006/QH11 của Quốc hội: Luật Bình đẳng giới
(2) Thanh Loan, Trọng trách 'trụ cột' khiến đàn ông cũng gặp bất bình đẳng giới, Sức khỏe & Đời Sống.