Tinh thần Nghị quyết 68: Không phải cứ sai phạm là tội phạm!

Thực tiễn cho thấy có trường hợp không đáng bị bắt, kết án tù tội nhưng vì BLHS đã chốt cứng mức tiền cấu thành tội phạm nên các cơ quan tố tụng không thể không buộc tội. Nhưng, sắp tới mọi thứ sẽ khác...

Nghị quyết 66 và Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị mới đây đã mở ra một hướng cải tổ hệ thống luật pháp vì con người, theo đúng bản chất, mục tiêu, chứ không máy móc dựa vào hình thức và những con số. Hy vọng tinh thần này sẽ được thể chế hóa đầy đủ trong các luật, bộ luật sửa đổi sắp tới.

Định hướng của Tổng Bí thư Tô Lâm và Trung ương trong xây dựng và thi hành luật pháp là luật chỉ quy định nguyên tắc, còn những gì cụ thể, chi tiết thì giao cho Chính phủ để ứng biến linh hoạt, phù hợp với diễn biến thực tiễn. Đây không phải là quay lại thời “luật khung, luật ống” mà chính là trở về những nguyên lý căn bản phân biệt giữa vai trò của lập pháp, hành pháp và tư pháp, là việc sửa sai sự nhầm tưởng xa rời thực tế.

Chúng ta đã từng xây dựng luật theo hướng quy định chi tiết để khi được Quốc hội thông qua thì có thể thi hành, đi vào cuộc sống được ngay. Trong một thời gian dài, BLHS luôn cố gắng định lượng tất cả hành vi vi phạm, tất cả yếu tố cấu thành tội phạm. Chẳng hạn, đánh bạc, trộm cướp, tham ô, lãng phí bao nhiêu tiền thì bị tù 3 năm, 5 năm, 20 năm, chung thân, tử hình.

Tác giả - Luật sư Trương Thanh Đức

Thực tiễn quá trình điều tra, truy tố, xét xử nhiều năm qua cho thấy có những trường hợp không đáng bị bắt, kết án tù tội nhưng vì BLHS đã chốt cứng mức tiền cấu thành tội phạm nên các cơ quan điều tra, truy tố và xét xử không thể không buộc tội. Có nhiều trường hợp không đáng bị xử tội hình sự nhưng không bắt, không xử thì hóa ra lại làm trái luật. BLHS quy định cụ thể đến từng đồng thì còn đâu vai trò của các cơ quan pháp luật, ngoài việc cứ phải thật khớp, thật đúng với từng khung khoản, điểm, tiết.

Có thẩm phán đã từng phải bật khóc khi xét theo bản chất vụ án thì có thể tuyên một bị cáo không phạm tội; hoặc tuyên một mức án nhân văn, phù hợp, chỉ đáng phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ hoặc án treo. Thế nhưng, dù có vận dụng mọi tình tiết giảm nhẹ để xử dưới khung thì “luật là luật”, thẩm phán đành bó tay.

Đôi khi xét về tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi và hậu quả thì trộm cắp 50 triệu đồng có khi không nặng tội, không đáng chịu hình phạt bằng việc ăn cắp chỉ 1 triệu đồng. Xử tội một người thì số tiền chiếm đoạt hay thiệt hại chỉ là một yếu tố phụ, còn cái chính mang tính quyết định tội phạm và hình phạt phải là ý thức, thái độ, mục đích và hành vi của họ.

Lâu nay luật quy định chi ly kiểu thế này: Người có hành vi trộm cắp một cái túi giống hệt nhau, nếu cái túi đó chứa 1,9 triệu đồng thì không phạm tội, nếu chứa 2 triệu đồng thì phạm tội ở mức độ nhẹ nhưng nếu chứa 50 triệu đồng thì tội nặng gấp đôi so với chứa… 49 triệu đồng. Vậy thì đạo lý, triết lý kết tội là gì?

Tội trộm cắp là hiện tượng ngàn xưa, tương đối đơn giản, rõ ràng còn thế, huống chi với các tội phạm về kinh tế - vốn dĩ vô cùng phức tạp - mới thấy khó có thể xử lý một cách thấu lý, đạt tình như thế nào. Nhiều chuyên gia đầu ngành về pháp luật đã từng than thở rằng: BLHS đã biến thẩm phán thành robot. Vì xử nhẹ, xử khoan hồng vượt quá chỉ tiêu thì vừa có nguy cơ sai luật, vừa bị kiểm điểm, nghi ngờ vì tiêu cực hay có gì đó sai trái bất thường.

Vì vậy, công lý, đạo lý, nhân đạo, công bằng, lẽ phải và kể cả nguyên tắc suy đoán vô tội, không thể nào vượt qua được yêu cầu thượng tôn pháp luật đã bị gắn chặt vào những con số vô hồn như số tiền, số phần trăm, số mét vuông, số gam, số ngày, số người và nhiều nhiều con số khác. Số phận pháp lý và mức hình phạt của mỗi con người được quyết định chủ yếu dựa vào từng con số, chứ không phải bằng yếu tố chính là hành vi nguy hiểm của họ gây ra cho xã hội.

Nghị quyết 66 và Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị mới đây đã mở ra một hướng cải tổ hệ thống luật pháp vì con người, theo đúng bản chất, mục tiêu, chứ không máy móc dựa vào hình thức và những con số kiểu trên. Quan trọng nhất là định hướng nhấn mạnh dứt khoát không hình sự hóa những quan hệ dân sự - kinh tế - hành chính.

BLHS quy định tội phạm là hành vi phạm pháp “nguy hiểm cho xã hội”. Còn Luật Xử lý vi phạm hành chính quy định vi phạm hành chính cũng là hành vi phạm pháp “mà không phải là tội phạm”. Như vậy, để phân biệt tội phạm và hành vi vi phạm hành chính thì mấu chốt là phải đánh giá sự nguy hiểm trong từng vụ việc cụ thể, chứ không phải nâng lên đặt xuống mấy con số thì trở thành tội phạm và ngược lại.

Hầu hết sai phạm liên quan đến kinh tế trong BLHS hiện hành đều có thể xử lý bằng xử phạt hành chính thay vì hình sự mà không làm giảm tác dụng, hiệu quả răn đe và phòng ngừa vi phạm. Chỉ khi không thể xử lý được bằng hành chính thì mới buộc phải tính đến việc xử lý bằng hình sự. Đặc biệt, không nên coi mọi sai phạm kinh tế nghiêm trọng đều là tội phạm.

Như vậy, luật sẽ thực sự hợp lý, công bằng, nhân văn, nhân đạo, vì con người; cơ quan điều tra sẽ giảm thiểu oan sai; cơ quan công tố sẽ chỉ buộc tội được những hành vi đúng, rõ là tội phạm; tòa án sẽ chỉ tuyên những bản án mà bị cáo cũng như công chúng phải tâm phục, khẩu phục.

Theo Báo điện tử Pháp Luật thành phố Hồ Chí Minh Copy link

Bình luận bài viết

5.0 (0 đánh giá)
5
0
4
0
3
0
2
0
1
0
Chưa có file đính kèm
Đánh giá bài viết

Các bài viết khác

Đại tá Trần Quốc Phục làm Phó giám đốc Công an tỉnh Trà Vinh

Đại tá Trần Quốc Phục, Phó giám đốc Công an tỉnh Vĩnh Long, được Bộ Công an điều động, bổ nhiệm giữ chức Phó giám đốc Công an tỉnh Trà Vinh.
13/06/2025

Đại tá Phạm Mạnh Hùng làm Cục phó Cục An ninh kinh tế Bộ Công an

Phó giám đốc Công an tỉnh Thái Bình Phạm Mạnh Hùng vừa được điều động đến nhận công tác và giữ chức Cục phó Cục An ninh kinh tế (Bộ Công an).
13/06/2025

Đại tá Lê Quang Nhân làm Giám đốc Công an tỉnh Bình Định

Bộ trưởng Bộ Công an có quyết định điều động Đại tá Lê Quang Nhân -Giám đốc Công an tỉnh Bình Thuận giữ chức vụ Giám đốc Công an tỉnh Bình Định.
13/06/2025

Đại tá Vũ Văn Đấu làm Giám đốc Công an tỉnh Điện Biên

Đại tá Vũ Văn Đấu, Giám đốc Công an tỉnh Quảng Trị được điều động, bổ nhiệm giữ chức vụ Giám đốc Công an tỉnh Điện Biên.
13/06/2025

Giám đốc Công an tỉnh Hòa Bình được bổ nhiệm giữ chức vụ Cục trưởng Cục Cảnh sát giao thông

Đại tá Đỗ Thanh Bình - Giám đốc Công an tỉnh Hòa Bình vừa được điều động, giữ chức vụ Cục trưởng Cục Cảnh sát giao thông (Bộ Công an).
13/06/2025

Đại tá Lâm Phước Nguyên làm Giám đốc Công an Tiền Giang

Đại tá Lâm Phước Nguyên, Giám đốc Công an tỉnh An Giang được Bộ Công an điều động giữ chức Giám đốc Công an tỉnh Tiền Giang, từ ngày 15/6.
13/06/2025

Giám đốc Công an tỉnh Điện Biên làm Cục trưởng chống ma túy

Đại tá Ngô Thanh Bình, Giám đốc Công an tỉnh Điện Biên, được điều động giữ cương vị Cục trưởng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy, Bộ Công an.
13/06/2025

Thẩm quyền mới về cấp giấy phép xây dựng từ ngày 1/7

Kể từ ngày 1/7, thẩm quyền cấp giấy phép xây dựng, cưỡng chế, giải quyết khiếu nại liên quan, sẽ do UBND cấp xã thực hiện.
13/06/2025

Quốc hội chốt danh sách 34 tỉnh thành mới của Việt Nam

Với việc Quốc hội thông qua Nghị quyết về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025, từ hôm nay cả nước còn 34 tỉnh, thành phố thay vì 63 như trước đây.
12/06/2025

Từ 1/7, khám chữa bệnh trái tuyến được hưởng 100% BHYT

Từ ngày 1/7, người tham gia BHYT có thể được hưởng 100% mức hưởng chi phí khám chữa bệnh, thậm chí trái tuyến.
11/06/2025

Ban hành kế hoạch thi hành Luật Tư pháp người chưa thành niên

Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long ký Quyết định số 1089/QĐ-TTg ngày 9/6/2025 ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật Tư pháp người chưa thành niên.
10/06/2025

Thủ tướng yêu cầu tăng cường quản lý, bình ổn giá vật liệu xây dựng

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Công điện số 85/CĐ-TTg ngày 10/6/2025 về việc tăng cường các giải pháp quản lý, bình ổn giá vật liệu xây dựng.
10/06/2025