Chuyên gia chỉ ra rằng, việc áp thuế khoán dựa trên doanh thu thay vì lợi nhuận đang tạo ra một nghịch lý lớn: Nhiều hộ kinh doanh dù thua lỗ vẫn phải đóng thuế, trong khi các hộ kinh doanh lớn lại hưởng lợi nhờ "né" được thuế thu nhập thực tế.
Lo ngại doanh thu cao nhưng lợi nhuận âm
Kinh doanh thiết bị điện tử tại Hoàng Mai (Hà Nội), anh Phạm Việt Thăng cho biết, đang tính chuyện trả mặt bằng để chuyển sang bán online nhỏ lẻ.
"Mặt hàng điện tử doanh thu có thể cao, bán một cái máy tính 15-20 triệu đồng, nhưng lãi thực tế chỉ vài trăm nghìn đồng, chưa kể tiền bảo hành, vận chuyển. Thế nhưng thuế lại đánh trên tổng doanh thu" - anh Hưng chia sẻ.
Anh làm một phép tính: Với mức thuế khoán cho ngành thương mại là 1,5% (gồm 1% thuế GTGT và 0,5% thuế TNCN), nếu doanh thu 1 tỉ đồng/năm, anh phải đóng 15 triệu đồng tiền thuế.
"Nghe 1,5% thì nhỏ, nhưng nếu biên lợi nhuận của tôi chỉ là 2-3% (tức lãi 20-30 triệu đồng trên doanh thu 1 tỉ đồng), thì số tiền thuế 15 triệu đồng kia đã ăn mất 50-70% lợi nhuận của tôi rồi. Nếu năm đó ế ẩm, phải xả hàng cắt lỗ để thu hồi vốn, doanh thu vẫn có nhưng lợi nhuận âm, tôi vẫn phải đóng thuế trên số doanh thu đó. Đây là điều vô lý nhất" - anh Hưng bức xúc.
Anh Hưng chia sẻ câu chuyện của anh là tình cảnh chung của rất nhiều hộ kinh doanh hiện nay: Nộp thuế trên "vỏ" (doanh thu) mà không được trừ "ruột" (chi phí: Tiền nhà, điện nước, nhân viên, giá vốn...).
Các chuyên gia cho rằng, Bộ Tài chính cần xem xét lại cách tính thuế đối với hộ kinh doanh. Ảnh: Hải Nguyễn
Băn khoăn của người kinh doanh biên lợi nhuận mỏng
Trong khi doanh nghiệp được nộp thuế trên lợi nhuận (lấy doanh thu trừ đi chi phí), nếu lỗ không phải nộp thuế, thì hộ kinh doanh lại chịu cơ chế ngược lại.
Trao đổi về vấn đề này, PGS.TS Phạm Thế Anh - Trưởng khoa Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân - khẳng định: "Áp thuế khoán trên doanh thu với hộ kinh doanh là phi lý".
Ông phân tích: "Nguyên tắc cơ bản của thuế là có lợi nhuận mới nộp thuế. Doanh thu bao gồm cả chi phí giá vốn, chi phí mặt bằng, nhân công... Đánh thuế vào doanh thu thực chất là đánh thuế cả vào phần chi phí của người dân, gây ra sự bất bình đẳng lớn".
Hơn nữa, mức doanh thu chịu thuế hiện nay (từ 100 triệu đồng/năm theo quy định cũ và đề xuất nâng lên 200 triệu đồng/năm) vẫn bị cho là quá thấp so với thực tế trượt giá.
PGS.TS Thế Anh nhận định: "Mức doanh thu bắt đầu tính thuế (từ 200 triệu đồng/năm) là quá thấp, không phù hợp thực tế".
Sự bất cập của thuế khoán có thể lại tạo kẽ hở cho những người giàu "né" thuế. PGS.TS Phạm Thế Anh chỉ ra góc khuất: "Cơ quan thuế áp mức 1-5% trên doanh thu cho dễ quản lý. Với mức này, người buôn bán lợi nhuận siêu ngạch rất vui vẻ vì né được mức thuế thu nhập thực tế (có thể lên tới 35% như thuế thu nhập cá nhân hoặc 20% như thuế thu nhập doanh nghiệp). Ngược lại, hộ kinh doanh biên lợi nhuận thấp, thậm chí hòa vốn vẫn phải đóng thuế".
Như vậy, chính sách thuế hiện tại đang "đánh oan" người kinh doanh biên lợi nhuận mỏng và bỏ lọt những người có lợi nhuận siêu ngạch. Hộ kinh doanh hòa vốn vẫn phải đóng thuế, còn người lãi lớn lại đóng ít hơn mức họ đáng phải chịu.
Cần thay đổi tư duy đánh thuế
Từ những phân tích trên, PGS.TS Phạm Thế Anh cho rằng, chính sách thuế hiện nay chưa phù hợp vai trò điều tiết hành vi. Thay vì tạo điều kiện để hộ kinh doanh lớn mạnh thành doanh nghiệp, cách đánh thuế "cào bằng" này khiến người dân sợ mở rộng quy mô, sợ minh bạch chi phí.
"Chúng ta chưa dùng thuế để nắn dòng tiền, khiến nguồn lực xã hội cứ đổ vào đầu cơ đất đai thay vì sản xuất, nhất là trong bối cảnh mở rộng tiền tệ và tín dụng" - PGS.TS Thế Anh nhấn mạnh.
Không chỉ riêng PGS.TS Thế Anh, thời gian gần đây, nhiều chuyên gia tài chính - thuế cũng khuyến nghị Bộ Tài chính cần xem xét lại cách tính thuế đối với hộ kinh doanh. Cần có cơ chế khấu trừ chi phí hợp lý hoặc áp dụng mức thuế suất lũy tiến dựa trên biên lợi nhuận đặc thù của từng ngành nghề, thay vì áp một tỉ lệ cứng nhắc trên doanh thu như hiện nay.