Tà Xùa, một vùng đất thơ mộng với những cung đường uốn lượn, những thửa ruộng bậc thang đẹp như tranh vẽ đang phải đối mặt với nguy cơ bị "phá nát" bởi quy hoạch điện gió.
Khác với nhiều vùng đất du lịch tại Việt Nam, Tà Xùa, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La, được biết đến là "Thiên đường mây" bởi sự gắn kết mật thiết giữa mây và gió. Tuy nhiên, dự án điện gió đang được triển khai tại đây gây ra nhiều lo ngại ảnh hưởng đến cảnh quan thiên nhiên và ngành du lịch địa phương.
Tà Xùa được gọi với cái tên “Thiên đường mây”
Theo quy hoạch điện gió Tà Xùa được lấy ý kiến các Sở ban ngành, dự án này đều đặt tại những điểm hội tụ mây và vị trí có thể làm nghỉ dưỡng cao cấp tại Bắc Yên. Tuy nhiên, việc triển khai dự án có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các điểm thắng cảnh đẹp nhất của khu vực Tà Xùa như Bản Khe Cải, Đỉnh Gió. Điều này dẫn đến xung đột lợi ích giữa phát triển điện gió và du lịch tại Tà Xùa.
Có thể dễ dàng nhận ra các cột điện gió khổng lồ sẽ làm mất đi vẻ đẹp hoang sơ và thơ mộng của Tà Xùa, ảnh hưởng đến trải nghiệm của du khách. Hơn nữa, tiếng ồn từ các tua-bin cũng có thể gây khó chịu cho bất kỳ ai. Việc phát triển điện gió cần phải hài hòa với bảo vệ môi trường và phát triển du lịch bền vững.
Việc triển khai dự án điện gió là cần thiết, tuy nhiên, không thể vì lợi ích của doanh nghiệp mà đánh mất cảnh quan du lịch, ảnh hưởng tới đời sống đồng bào người H'Mông tại Tà Xùa. Xét về lợi ích kinh tế của tỉnh Sơn La, thật khó để phủ nhận lợi ích nếu điện gió được triển khai, nhưng với quy mô công suất 48 MW, con số này có phần khiêm tốn để thay đổi bộ mặt kinh tế toàn tỉnh. Chưa kể tại Bắc Yên hiện nay có rất nhiều thủy điện được cấp phép hoạt động.
Trong khi đó, người hưởng lợi chính khi phát triển điện gió là các doanh nghiệp, người dân được hưởng lợi trực tiếp rất ít. Ngược lại, nếu đầu tư vào du lịch sẽ tạo ra an sinh xã hội, sự phát triển phồn thịnh bền vững cho cả cộng đồng cư dân, sự phồn thịnh này có thể bền vững, kéo dài nhiều thế hệ. Do đó, không nhất thiết phải đánh đổi du lịch lấy dự án điện gió tại Tà Xùa. Việc phát triển kinh tế cần phải hài hòa với bảo vệ môi trường, cảnh quan và phát triển du lịch bền vững như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc “Phát triển du lịch Việt Nam nhanh, bền vững” diễn ra ngày 15/11/2023.
Những địa phương đã phát triển điện gió: Phát triển kinh tế cần hài hòa với bảo vệ môi trường
Việc phát triển điện gió với hàng trăm trụ tua bin khổng lồ mọc lên như nấm sau mưa không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cảnh quan thiên nhiên, mà còn đe dọa đến môi trường sinh thái và văn hóa của người dân địa phương.
Bài học từ những vùng đã có quy hoạch điện gió cho thấy bên cạnh những lợi ích mang lại còn có nhiều tác động tiêu cực của loại hình năng lượng này. Tại Bạc Liêu, nơi được mệnh danh là "thủ phủ điện gió" của Việt Nam, hàng trăm trụ tua bin khổng lồ đã biến những cánh đồng lúa xanh mướt thành một "rừng thép" khổng lồ. Không chỉ gây mất mỹ quan, dự án điện gió còn khiến người dân địa phương mất đất canh tác, ảnh hưởng đến nguồn nước sinh hoạt và gây ô nhiễm tiếng ồn.
Dự án điện gió triển khai tại Ninh Thuận
Tương tự, tại Ninh Thuận, nơi có tiềm năng điện gió lớn, việc triển khai ồ ạt các dự án điện gió cũng đã để lại nhiều hệ lụy. Nhiều dự án được xây dựng trên những đồi cát ven biển, gây xói lở nghiêm trọng, đe dọa đến hệ sinh thái ven biển. Bên cạnh đó, việc vận chuyển và lắp đặt các trụ tua bin cũng gây ảnh hưởng đến giao thông và đời sống của người dân địa phương.
Những bài học từ Bạc Liêu, Ninh Thuận và nhiều địa phương khác cho thấy việc phát triển điện gió cần phải được quy hoạch một cách bài bản, khoa học, đảm bảo hài hòa giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ môi trường. Việc đặt lợi ích kinh tế lên hàng đầu, chạy theo thành tích, bỏ qua các tác động tiêu cực đến môi trường và đời sống người dân sẽ để lại những hậu quả khôn lường.
Do đó, việc triển khai dự án điện gió tại Tà Xùa cần phải được cân nhắc kỹ lưỡng, đảm bảo hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, cảnh quan và phát triển du lịch bền vững. Chính quyền địa phương cần lấy lợi ích của cộng đồng làm trọng, không nên đánh đổi du lịch lấy lợi ích doanh nghiệp.
Đỉnh gió Tà Xùa- Bắc Yên – Sơn La nơi chịu ảnh hưởng nhiều nhất theo quy hoạch điện gió
Những hệ lụy của việc phát triển điện gió: Bài học cho Tà Xùa
Việc phát triển điện gió, mặc dù mang lại nhiều lợi ích về kinh tế, nhưng cũng có thể gây ra một số ảnh hưởng nhất định đến đời sống người dân. Dưới đây là một số tác động tiêu cực cần được xem xét:
Mất đất canh tác: Việc xây dựng các dự án điện gió thường đòi hỏi diện tích đất lớn, dẫn đến việc thu hồi đất canh tác của người dân. Điều này có thể ảnh hưởng đến sinh kế của người dân, đặc biệt là những hộ gia đình sống dựa vào nông nghiệp.
Ảnh hưởng đến nguồn nước: Việc xây dựng các trụ tua bin gió có thể ảnh hưởng đến dòng chảy của nước ngầm, dẫn đến tình trạng thiếu nước sinh hoạt và sản xuất cho người dân.
Ô nhiễm tiếng ồn: Các tua bin gió khi hoạt động có thể tạo ra tiếng ồn lớn, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người dân sống gần khu vực dự án và cả khách du lịch.
Mất cảnh quan: Việc xây dựng các dự án điện gió với hàng trăm trụ tua bin khổng lồ có thể làm mất đi vẻ đẹp tự nhiên của một số khu vực, ảnh hưởng đến du lịch và các hoạt động giải trí khác.
Ảnh hưởng đến sức khỏe: Các nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2015, nghiên cứu của Đại học Harvard (Mỹ) năm 2019 cho thấy tiếng ồn và sóng điện từ từ các tua bin gió có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân, đặc biệt là những người có bệnh lý về tim mạch hoặc thần kinh.
Mất bản sắc văn hóa: Việc xây dựng các dự án điện gió có thể ảnh hưởng đến cảnh quan và môi trường sống của người dân, dẫn đến việc mai một các giá trị văn hóa truyền thống.
Tranh chấp đất đai: Việc thu hồi đất để xây dựng các dự án điện gió có thể dẫn đến tranh chấp đất đai giữa người dân và các nhà đầu tư, gây mất đoàn kết và ảnh hưởng đến an ninh xã hội.
Thiếu việc làm: Mặc dù tạo ra một số việc làm trong giai đoạn xây dựng, nhưng các dự án điện gió thường không tạo ra nhiều việc làm sau khi hoàn thành. Điều này có thể ảnh hưởng đến thu nhập và sinh kế của người dân địa phương.
Tăng chi phí điện: Việc phát triển điện gió thường đòi hỏi đầu tư lớn, dẫn đến việc tăng giá thành điện. Điều này có thể ảnh hưởng đến người tiêu dùng, đặc biệt là những hộ gia đình có thu nhập thấp.
Rủi ro tai nạn: Các tua bin gió có thể bị hư hỏng hoặc gãy đổ trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt, gây nguy hiểm cho người dân và tài sản.
Nhìn chung, bài học từ những vùng đã có quy hoạch điện gió là lời cảnh tỉnh cho Tà Xùa. Việc phát triển điện gió cần phải được đặt trong mối quan hệ hài hòa với bảo vệ môi trường và đời sống người dân. Chỉ khi đó, điện gió mới thực sự trở thành một nguồn năng lượng sạch, góp phần phát triển kinh tế - xã hội một cách bền vững.
Đâu là giải pháp phát triển hài hòa lợi ích giữa phát triển điện gió và lợi ích du lịch?
Để phát triển hài hòa lợi ích giữa phát triển điện gió và lợi ích du lịch, cần xây dựng quy hoạch tổng thể phát triển hai ngành này, đảm bảo hai ngành phát triển song hành, không ảnh hưởng đến nhau, thậm chí phải bổ trợ nhau. Quy hoạch cần xác định rõ các khu vực ưu tiên phát triển điện gió, các khu vực ưu tiên phát triển du lịch và các khu vực có thể phát triển cả hai ngành.
Nên ưu tiên phát triển điện gió tại những khu vực có tiềm năng gió cao, ít ảnh hưởng đến cảnh quan thiên nhiên và các hoạt động du lịch. Tránh xây dựng các dự án điện gió tại các khu vực có giá trị du lịch cao, đặc biệt là các khu vực di sản văn hóa, khu bảo tồn thiên nhiên và các điểm du lịch nổi tiếng. Những địa điểm này có thể cách trung tâm Tà Xùa từ 5-10km để tránh tổn hại đến vùng lõi du khách đang thưởng lãm “thiên đường mây”.
Đối với một huyện nghèo và địa hình khó khăn như Bắc Yên, tỉnh Sơn La, việc phát triển du lịch cần được quan tâm lên hàng đầu, để tránh bỏ lỡ cơ hội phát triển. Nếu xét về phát triển du lịch miền núi, hiếm có nơi nào được như Tà Xùa – nơi cách Hà Nội khoảng 200km, khí hậu mùa hè thoáng mát, mùa đông mây như thiên đường bao la, có hàng lớp núi cao trập trùng, ruộng bậc thang uốn lượn đẹp như tranh vẽ và dòng sông Đà bao bọc cả huyện.
Và hơn hết, đây là điểm liên kết du lịch trọng điểm với các Huyện Trạm Tấu, nối sang cung đường Mù Căng Chải, Tỉnh Yên Bái. Do đó, cần phải đặt lợi ích phát triển du lịch lên hàng đầu khi không nhiều nơi sở hữu chất liệu làm du lịch núi tốt như Tà Xùa, nơi được coi: Điểm đến đời người, viên ngọc thô giữa rừng Tây Bắc.
Bài viết xuất bản trên Đặc san: Khoa học Chính sách Pháp luật - Số 02 - Ngày 19/04/2024