Nếu giá bán lẻ điện được tăng khoảng 3% từ tháng 10, doanh thu tiền điện của EVN dự kiến có thêm khoảng 4.800 tỷ đồng, theo đại diện Bộ Công Thương.
Bộ Công Thương đang đề xuất sửa Nghị định 72 để cho phép Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) hạch toán, phân bổ vào giá bán lẻ điện những chi phí sản xuất - cung ứng chưa được bù đắp từ 2022, gần 44.800 tỷ đồng tính đến cuối năm ngoái. Số này chưa gồm lỗ tỷ giá 21.800 tỷ đồng treo lại từ 2019 mà EVN phải trả cho các đơn vị phát điện theo hợp đồng mua bán.
Tại dự thảo tờ trình Chính phủ, Bộ Công Thương cho biết giá điện có thể giữ nguyên hoặc chỉ tăng khoảng 2-5% năm nay nếu cơ chế này được áp dụng. Tuy nhiên, mức tăng này không đủ bù đắp hết các khoản chi phí còn treo, chưa được tính toán kể trên của EVN.
Nói với VnExpress, Phó cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) Trịnh Quốc Vũ cho biết trường hợp giá điện được xem xét điều chỉnh vào tháng 10 với mức tăng khoảng 3%, EVN có thêm khoảng 4.800 tỷ đồng doanh thu.
Với khoản "thâm hụt" rất lớn của tập đoàn này, lên tới gần 44.800 tỷ đồng, theo ông, "việc bao giờ bù được hết là câu hỏi khó". Bởi, việc này phụ thuộc vào tình hình tài chính của EVN giai đoạn tới, đồng thời nhà điều hành phải cân nhắc mức điều chỉnh giá điện để đảm bảo tác động thấp nhất đến kinh tế vĩ mô, hỗ trợ các ngành hàng.
Tức là, nếu tập đoàn này có lãi trong các năm tới, khoản lỗ lũy kế sẽ bớt đi tương ứng, giúp giảm áp lực điều chỉnh giá điện. Chẳng hạn năm 2024, EVN có lãi trở lại, giúp khoản lỗ lũy kế của họ giảm từ hơn 50.000 tỷ đồng xuống còn gần 44.800 tỷ.
Phó cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) Trịnh Quốc Vũ tại một tọa đàm, ngày 10/9. Ảnh: VGP
Năm nay thời tiết thuận lợi, nhất là đầu năm mát mẻ, nhu cầu sử dụng điện tăng ít hơn so với kế hoạch, cùng kỳ. Chẳng hạn quý I, sản lượng điện thương phẩm quý I chỉ tăng khoảng 4,43% so với cùng kỳ năm trước. Theo ông Vũ, tình hình tài chính của EVN dự báo tốt hơn, và họ có thể "giảm một phần khoản lỗ lũy kế và chi trả bù chênh lệch tỷ giá".
Điện là hàng hóa đặc biệt, có tính chất đặc thù khi sản xuất và tiêu dùng đồng thời, không thể lưu trữ. Giá thành điện phụ thuộc nhiều chi phí nhiên liệu đầu vào (than, khí...), trong khi giá bán lẻ (đầu ra) chịu sự quản lý và điều tiết của Nhà nước. Song đây cũng là mặt hàng thiết yếu, được sử dụng nhiều và đầu vào của sản xuất, kinh doanh nên việc tăng giá ảnh hưởng tới đời sống, kinh tế vĩ mô.
Nhiều chuyên gia cho rằng điều chỉnh giá điện phải có lộ trình phù hợp, có thể dự đoán để doanh nghiệp, người dân biết quá trình này diễn ra trong bao lâu. Việc điều hành cũng cần linh hoạt, tức là giá điện có thể tăng, hoặc giảm trong trường hợp tình hình kinh doanh của EVN khả quan hơn.
Công nhân Điện lực Hà Nội kiểm tra hệ thống lưới. Ảnh: Ngọc Thành
Ở góc độ này, Phó cục trưởng Cục Điện lực nói nguyên tắc cơ bản là các chi phí cấu thành lên giá điện phải được tính đúng và đủ vào giá bán lẻ. Chính phủ đã phân cấp cho Bộ Công Thương quản lý, điều hành mặt hàng này. Tuy nhiên, ông thừa nhận điện là mặt hàng đặc biệt và thiết yếu, việc tăng hay giảm đều tác động đến mọi người dân, doanh nghiệp.
Trường hợp cơ chế bù đắp khoản lỗ của EVN vào giá điện được thông qua, theo ông Vũ, tập đoàn này phải báo cáo phương án điều chỉnh với Bộ Công Thương. Sau đó, Bộ có thể tham vấn Bộ Tài chính, và một số trường hợp báo cáo Thủ tướng để đưa ra lộ trình phù hợp.
Bên cạnh đó, nhà điều hành cũng có cơ chế kiểm soát các khoản chi phí của ngành điện thông qua các đoàn kiểm tra giá thành sản xuất kinh doanh điện hàng năm. Đoàn kiểm tra này thông thường gồm đại diện Bộ Tài chính, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, VCCI, Hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng... Ngoài ra, báo cáo tài chính hàng năm của EVN cũng được kiểm toán độc lập, hay được Kiểm toán Nhà nước kiểm toán chuyên đề.
"Giá điện sẽ được điều chỉnh cẩn trọng, có lộ trình với biên độ phù hợp. Điều này nhằm đảm bảo ổn định vĩ mô, không gây sốc, và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế", ông Vũ nói.
Đại diện Bộ Công Thương cũng khẳng định hoạt động sản xuất, kinh doanh điện của EVN luôn có sự giám sát điều tiết của Nhà nước, không phải độc quyền doanh nghiệp. Hiện nay, EVN không còn độc quyền sản xuất nguồn điện nhưng vẫn là bên mua duy nhất trên thị trường bán buôn, độc quyền hệ thống truyền tải và bán lẻ điện.
Điện đang được phân phối tới người dân và doanh nghiệp thông qua các công ty điện lực thuộc EVN. Ngoài ra, hơn 700 tổ chức bán buôn, với sản lượng chiếm gần 8,6%, tại khu đô thị, chung cư, khu công nghiệp, mua điện từ các công ty điện lực theo giá ưu đãi của Nhà nước, rồi bán lại cho khách hàng trong khu vực đó.
Hiện Bộ Công Thương thúc đẩy xây dựng, tiến tới thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, tức là có nhiều người mua và bán. "Khi đó, người mua điện có thể chọn nhà cung cấp, mọi thứ sẽ minh bạch và cạnh tranh. Đây cũng là định hướng lớn được nêu tại Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị", ông nói thêm.