Bình đẳng giới là một trong những mục tiêu thiết yếu trong phát triển bền vững, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam cam kết thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc. Để đạt được điều này, việc nâng cao nhận thức và thực thi các chính sách về bình đẳng giới trở nên cấp thiết, đặc biệt trong cộng đồng dân tộc thiểu số (DTTS). Chương trình Truyền thông về bình đẳng giới lần đầu tiên được triển khai tại Việt Nam, nhằm mục tiêu nâng cao nhận thức và thúc đẩy sự tham gia của mọi tầng lớp xã hội.
Việt Nam là một quốc gia với 54 nhóm dân tộc, trong đó có 53 nhóm dân tộc thiểu số. Vùng dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN) chiếm gần ba phần tư diện tích tự nhiên của cả nước, nơi cư trú của khoảng 14,12 triệu người, tương đương 14,7% tổng dân số. Tuy nhiên, đây cũng là vùng gặp nhiều khó khăn về kinh tế, với tỷ lệ hộ nghèo cao hơn nhiều lần so với mức trung bình cả nước. Theo số liệu thống kê, tỷ lệ hộ nghèo trong vùng DTTS&MN có thể đạt tới 35%, trong khi tỷ lệ hộ nghèo chung cả nước chỉ khoảng 8-9%.
Khoảng cách giới trong các nhóm DTTS và giữa các nhóm DTTS với dân tộc Kinh vẫn tồn tại dai dẳng, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của phụ nữ và trẻ em gái. Phụ nữ DTTS thường phải đối mặt với nhiều rào cản trong việc tiếp cận giáo dục, y tế, và các dịch vụ xã hội cơ bản. Họ thường bị giới hạn trong các hoạt động sinh con và sản xuất hộ gia đình, khiến cho sự phát triển của họ bị cản trở.
Tuyên truyền về phòng chống tảo hôn, giáo dục giới tính cho học sinh ở xã Nậm Xây, huyện Văn Bàn, tỉnh Yên Bái
Thách thức trong bình đẳng giới
Trong cộng đồng người DTTS, phụ nữ và trẻ em gái thường là những đối tượng dễ bị tổn thương nhất. Họ phải chịu áp lực từ các chuẩn mực xã hội đã được định hình từ nhiều thế hệ, dẫn đến việc họ không có quyền quyết định trong các vấn đề quan trọng liên quan đến gia đình và cộng đồng. Sự thiếu hụt thông tin và kiến thức về quyền lợi của bản thân cũng là một yếu tố quan trọng khiến họ không thể tham gia vào các hoạt động chính trị và xã hội.
Ngoài ra, sự phân biệt đối xử còn thể hiện qua việc phụ nữ DTTS khó khăn trong việc tiếp cận các nguồn lực kinh tế, như vốn vay, thị trường tiêu thụ sản phẩm, và đào tạo nghề. Điều này tạo ra một vòng luẩn quẩn, nơi mà sự nghèo đói và thiếu thốn tiếp tục duy trì sự bất bình đẳng giữa nam và nữ.
Để giải quyết những thách thức này, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Nghị quyết số 28/NQ-CP ngày 03/3/2021 về Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021 - 2030. Nghị quyết này đề ra 06 mục tiêu cụ thể, trong đó mục tiêu 06 liên quan đến lĩnh vực thông tin, truyền thông, với bốn chỉ tiêu chủ yếu. Các chỉ tiêu này bao gồm việc nâng cao tỷ lệ dân số tiếp cận kiến thức về bình đẳng giới, phổ biến thông tin trong các tổ chức Đảng và chính quyền, và duy trì các chuyên mục về bình đẳng giới trên các phương tiện truyền thông.
Vào ngày 23/10/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1790/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình Truyền thông về bình đẳng giới đến năm 2030. Đây là một bước tiến quan trọng, với mục tiêu truyền thông, phổ biến và cập nhật thông tin về pháp luật, chính sách về bình đẳng giới cho các cơ quan, tổ chức và người dân ít nhất hai lần mỗi năm.
Hoạt động cụ thể và giải pháp
Ủy ban Dân tộc đã được giao nhiệm vụ chủ trì tổ chức truyền thông cho đồng bào dân tộc ít người. Để tăng cường hiệu quả của công tác này, việc đào tạo cán bộ truyền thông có khả năng giao tiếp bằng tiếng dân tộc là rất cần thiết. Điều này sẽ giúp truyền tải thông điệp một cách hiệu quả, đồng thời tạo sự tin tưởng từ cộng đồng đối với các chương trình truyền thông. Các cán bộ này sẽ không chỉ là người truyền đạt thông tin mà còn là cầu nối giữa chính quyền và người dân, giúp lắng nghe và phản ánh các nhu cầu, nguyện vọng của cộng đồng. Việc đào tạo cần được thực hiện bài bản, bao gồm cả kỹ năng giao tiếp, kỹ năng xây dựng nội dung truyền thông hấp dẫn và phù hợp với văn hóa của từng dân tộc. Đây là bước đầu tiên và quan trọng để đảm bảo thông điệp về bình đẳng giới được hiểu và chấp nhận trong các cộng đồng DTTS.
Sinh hoạt chuyên đề về bình đẳng giới tại bản Cây Me, xã Tam Thái, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An
Nhiều địa phương ở vùng DTTS&MN đã tích cực thực hiện công tác truyền thông với các chuyên đề như phòng chống tảo hôn, xâm hại tình dục trẻ em, và nâng cao kiến thức về Luật Hôn nhân và Gia đình, Luật Trẻ em. Những hoạt động này không chỉ nâng cao nhận thức cho trẻ em mà còn giúp các em biết cách bảo vệ bản thân khỏi các hủ tục lạc hậu. Việc tổ chức các buổi truyền thông trong trường học và cộng đồng, kết hợp với các hình thức sinh động như tiểu phẩm, trò chơi, và các cuộc thi tìm hiểu kiến thức, đã thu hút sự tham gia đông đảo của trẻ em và phụ huynh. Các nội dung truyền thông cần được thiết kế sao cho dễ hiểu, gần gũi với đời sống hàng ngày của người dân, đồng thời phản ánh đúng tình hình thực tế của từng địa phương. Điều này sẽ góp phần tạo ra sự đồng thuận và cam kết từ cả cộng đồng trong việc thực hiện bình đẳng giới.
Hình thức truyền thông rất đa dạng, bao gồm truyền thông qua phương tiện thông tin đại chúng, hệ thống loa phát thanh, phát tờ rơi, tổ chức biểu diễn tiểu phẩm tại các chợ phiên, và các hội thi tìm hiểu kiến thức về bình đẳng giới. Các phương tiện truyền thông địa phương có thể phát huy vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền những câu chuyện thành công, các mô hình điển hình về bình đẳng giới trong cộng đồng. Việc phát tờ rơi và tài liệu hướng dẫn có thể giúp người dân dễ dàng tiếp cận thông tin về các quyền và nghĩa vụ của mình. Đồng thời, việc tổ chức các buổi biểu diễn tiểu phẩm tại các chợ phiên không chỉ tạo không khí vui tươi, hấp dẫn mà còn giúp truyền tải thông điệp một cách sinh động, dễ ghi nhớ. Những hoạt động này không chỉ giúp nâng cao nhận thức mà còn tạo cơ hội cho người dân tham gia, thảo luận và chia sẻ những trải nghiệm cá nhân liên quan đến bình đẳng giới.
Công tác giáo dục về bình đẳng giới cần được đẩy mạnh không chỉ trong các trường học mà còn trong gia đình và cộng đồng. Việc tổ chức các hoạt động giáo dục sẽ giúp nâng cao nhận thức về bình đẳng giới từ những thế hệ trẻ, đồng thời khuyến khích sự tham gia của nam giới trong các công việc gia đình và cộng đồng. Các chương trình giáo dục cần được thiết kế phù hợp với văn hóa và phong tục tập quán của từng dân tộc, nhằm tạo ra sự đồng thuận trong việc thực hiện bình đẳng giới. Điều này có thể bao gồm việc lồng ghép nội dung bình đẳng giới vào chương trình học, tổ chức các buổi tọa đàm về quyền phụ nữ, hay các khóa học kỹ năng sống cho trẻ em và thanh thiếu niên. Qua đó, không chỉ nâng cao kiến thức mà còn tạo ra môi trường thân thiện, khuyến khích sự chia sẻ và thảo luận về các vấn đề liên quan đến giới.
Để đạt được các mục tiêu đề ra, cần có hệ thống đánh giá hiệu quả của các hoạt động truyền thông. Các chỉ số đo lường cụ thể về nhận thức của người dân về bình đẳng giới, mức độ tham gia của nam giới trong các công việc gia đình, và tình trạng bạo lực trên cơ sở giới cũng cần được theo dõi và báo cáo định kỳ. Việc thu thập thông tin và phân tích dữ liệu sẽ giúp nhận diện những điểm mạnh, điểm yếu trong các chương trình truyền thông, từ đó có thể điều chỉnh và cải thiện các hoạt động cho phù hợp với thực tiễn. Đồng thời, việc công khai các kết quả đánh giá cũng sẽ tạo ra áp lực tích cực đối với các cơ quan, tổ chức trong việc thực hiện các mục tiêu bình đẳng giới.
Tất cả những hoạt động và giải pháp này sẽ tạo ra nền tảng vững chắc cho các nỗ lực thúc đẩy bình đẳng giới tại Việt Nam, đặc biệt là trong các cộng đồng dân tộc thiểu số. Bằng cách tiếp cận đồng bộ và toàn diện, chúng ta có thể hy vọng vào một tương lai mà mọi người, không phân biệt giới tính, đều có cơ hội phát triển bình đẳng và công bằng, góp phần xây dựng một xã hội phát triển bền vững và nhân văn hơn.
Việc tạo ra bước đột phá trong công tác truyền thông về bình đẳng giới tại Việt Nam không chỉ góp phần nâng cao nhận thức, ý thức tuân thủ pháp luật, mà còn giúp chuyển đổi hành vi và tạo sự ủng hộ tích cực của toàn xã hội. Bằng cách triển khai đồng bộ các giải pháp từ giáo dục, truyền thông đến chính sách hỗ trợ, chúng ta có thể góp phần thực hiện Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021 - 2030 và Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện Chương trình Nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững. Điều này không chỉ mang lại lợi ích cho phụ nữ, mà còn cho sự phát triển toàn diện của xã hội Việt Nam.
Thông qua các nỗ lực này, hy vọng rằng chúng ta sẽ từng bước xóa bỏ những định kiến và rào cản trong bình đẳng giới, tạo ra một xã hội công bằng và phát triển bền vững hơn cho tất cả mọi người.
Vụ Gia đình - Bộ Văn Hóa Thể Thao và Du lịch phối hợp thực hiện
Tài liệu tham khảo:
(1) Quyết định số 1790/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Phê duyệt Chương trình Truyền thông về bình đẳng giới đến năm 2030
(2) Hà An, Tạo đột phá về chất lượng, hiệu quả trong công tác truyền thông về bình đẳng giới, BĐT Đảng Cộng Sản