Dự thảo Nghị định về vị trí việc làm đặt ra những yêu cầu năng lực mới, buộc mỗi công chức phải đáp ứng đúng tiêu chuẩn theo vị trí, thay vì dựa vào thâm niên như trước.
Dự thảo Nghị định về vị trí việc làm công chức đang được Bộ Tư pháp thẩm định đặt ra khuôn khổ mới cho toàn bộ đội ngũ cán bộ, công chức trong hệ thống hành chính. Lần đầu tiên, yêu cầu đối với công chức được chuẩn hóa thành hệ thống khung năng lực thống nhất kèm cấp độ đánh giá, áp dụng thống nhất từ Trung ương đến cấp xã, tạo cơ sở để bố trí, đánh giá và trả lương theo vị trí việc làm.
Theo dự thảo, mọi cơ quan sử dụng công chức bắt buộc xây dựng bản mô tả công việc và khung năng lực cho từng vị trí theo các mẫu thống nhất, gồm mô tả nhiệm vụ, tiêu chí đánh giá, quan hệ công tác, quyền hạn, điều kiện làm việc, yêu cầu trình độ và năng lực.
Ba phụ lục đi kèm - về năng lực chung, năng lực chuyên môn và năng lực lãnh đạo, quản lý - là căn cứ để xác định yêu cầu đối với từng vị trí khi phê duyệt danh mục vị trí việc làm.
7 năng lực chung bắt buộc
Theo Phụ lục số 7 kèm theo dự thảo, mọi công chức, không phân biệt vị trí chuyên môn hay lãnh đạo, phải đáp ứng một nhóm năng lực chung gồm đạo đức và bản lĩnh, tổ chức thực hiện công việc, soạn thảo và ban hành văn bản, giao tiếp ứng xử, quan hệ phối hợp, sử dụng công nghệ thông tin và sử dụng ngoại ngữ.
Mỗi năng lực được chia thành 5 cấp độ, từ mức tối thiểu (hiểu biết quy định, thực hiện nhiệm vụ theo quy trình) đến mức cao nhất (tạo dựng văn hóa tổ chức, định hướng chiến lược, sử dụng thành thạo ngoại ngữ).
Việc đánh giá không chỉ dừng ở khả năng hoàn thành công việc mà gắn với yêu cầu "chủ động thích ứng với yêu cầu mới", "xây dựng mạng lưới quan hệ ở nhiều cấp", hay "am hiểu công nghệ thông tin ở trình độ cao". Đây là những tiêu chí thể hiện chuyển biến trong quản trị công vụ, khi năng lực thực thi được xem là điều kiện tiên quyết để một công chức được bố trí đúng vị trí việc làm.
Mọi cơ quan sử dụng công chức bắt buộc xây dựng bản mô tả công việc và khung năng lực cho từng vị trí theo các mẫu thống nhất (Ảnh minh họa: Sơn Nguyễn).
5 năng lực chuyên môn theo từng cấp độ
Phụ lục số 8 quy định khung với 5 nhóm năng lực chuyên môn, gồm: xây dựng văn bản, hướng dẫn thực hiện văn bản, kiểm tra việc thực hiện, thẩm định và tổ chức thực hiện văn bản, làm căn cứ để các cơ quan lựa chọn và xác định yêu cầu đối với từng vị trí việc làm.
Không phải mọi công chức đều phải đáp ứng đầy đủ 5 năng lực này, nhưng mỗi vị trí phải được chọn đúng các năng lực chuyên môn phù hợp và xác định rõ cấp độ cần đáp ứng.
Ở cấp độ thấp, công chức chỉ cần tham gia soạn thảo, theo dõi hoặc hướng dẫn nghiệp vụ. Ở các cấp độ cao hơn, yêu cầu tăng dần tới việc chủ trì xây dựng văn bản quản lý ngành, tổ chức kiểm tra, đánh giá hoặc tham gia giảng dạy, xây dựng giáo trình.
Cách thiết kế này giúp lượng hóa mức độ phức tạp của công việc, phân biệt rõ yêu cầu giữa từng vị trí và tạo cơ sở đánh giá khách quan hơn.
Chuẩn năng lực lãnh đạo - yêu cầu cao hơn về tầm nhìn và điều hành
Với vị trí lãnh đạo, quản lý, Phụ lục số 9 đặt ra 5 năng lực cốt lõi: tư duy chiến lược, quản lý sự thay đổi, ra quyết định, quản lý nguồn lực và phát triển nhân viên. Cấp độ năng lực tăng dần từ khả năng định hướng mục tiêu cho nhóm đến khả năng định hình chiến lược dài hạn, tổ chức cải tổ và ra quyết định có ảnh hưởng lớn đến uy tín, hoạt động của cơ quan.
Những yêu cầu mới này gắn với nguyên tắc "công chức được xếp vào vị trí việc làm nào phải đáp ứng đầy đủ khung năng lực của vị trí đó", được quy định tại Điều 7 của dự thảo. Trường hợp công chức chưa đạt yêu cầu, cơ quan sử dụng phải bố trí tạm thời trong 24 tháng để hoàn thiện; nếu vẫn không đáp ứng, có thể xem xét điều chuyển hoặc tinh giản biên chế.
Việc chuẩn hóa năng lực theo từng vị trí việc làm tạo căn cứ để xây dựng hệ thống vị trí việc làm thống nhất, làm cơ sở cho việc xếp ngạch, phân bổ biên chế và trả lương theo vị trí trong giai đoạn cải cách chính sách tiền lương. Dự thảo đề xuất, quá trình này phải hoàn thành trước ngày 31/12/2026, và tới 1/7/2027, các cơ quan phải bố trí, xếp ngạch toàn bộ công chức theo vị trí việc làm được phê duyệt.