Chính phủ đề xuất, người đứng đầu cơ quan, cán bộ, công chức tham gia xây dựng, ban hành nghị quyết tháo gỡ điểm nghẽn, thúc đẩy hoạt động khoa học, công nghệ được xem xét loại trừ, miễn hoặc giảm nhẹ trách nhiệm nếu xảy ra các tác động tiêu cực.
Sáng 15/2, Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày tờ trình dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Về sự cần thiết ban hành nghị quyết, theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia với nhiều nhiệm vụ, giải pháp có tính cách mạng. Trước mắt là để thể chế nhanh một số nhiệm vụ giải pháp, thí điểm đặc thù liên quan đến hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
“Hiến pháp năm 2013 cũng quy định phát triển khoa học, công nghệ là quốc sách hàng đầu, giữ vai trò then chốt trong sự nghiệp phát triển kinh tế, xã hội của đất nước", Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói.
Bên cạnh đó, Bộ trưởng cho biết, Nghị quyết 158 của Quốc hội cũng nhấn mạnh việc có giải pháp mạnh mẽ, quyết liệt để tháo gỡ thể chế, khắc phục điểm nghẽn; đẩy mạnh hơn nữa việc rà soát, bổ sung, hoàn thiện thể chế, pháp luật, cơ chế, chính sách gắn với nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật…
Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng. Ảnh: QH
Về cơ sở thực tế, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho hay, quá trình triển khai, thi hành pháp luật về đổi mới, sáng tạo, một số nội dung chưa phù hợp như vướng mắc tự chủ của tổ chức khoa học, công nghệ công lập; chưa có quy định cho phép viên chức được tham gia điều hành doanh nghiệp để thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu; quy định về chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ chưa phù hợp thực tiễn.
Về chuyển đổi số quốc gia, Nghị quyết 57 có chủ trương xây dựng và dùng chung các nền tảng số quốc gia, vùng, bảo đảm hoạt động thống nhất, liên thông của các ngành, lĩnh vực; phát triển kinh tế xã hội ngăn ngừa nguy cơ tụt hậu bằng cách tạo ra sự đột phá trong chuyển đổi số, nhanh chóng triển khai chất lượng, đồng bộ các dự án quan trọng như Đề án 06, trung tâm điều hành thông minh.
Nghị quyết 57 cũng yêu cầu phát triển hạ tầng viễn thông, internet kết nối an toàn, bền vững; phủ sóng toàn quốc mạng di động 5G, 6G… Tuy nhiên, hiện nay công nghệ vệ tinh tầm thấp chủ yếu do một số doanh nghiệp nước ngoài làm chủ và triển khai trên thế giới, nên cần có cơ chế, chính sách nhằm thu hút, tạo điều kiện để các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư, đưa công nghệ vệ tinh tầm thấp phát triển tại Việt Nam trên nguyên tắc đảm bảo quốc phòng, an ninh.
Hiện nay, Việt Nam chưa có nhà máy sản xuất chip bán dẫn nên sau khi thiết kế chip tại Việt Nam, phải gửi sang nước ngoài sản xuất, mất nhiều thời gian, cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro về an ninh chip bán dẫn.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, việc xây dựng nghị quyết nhằm thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để tháo gỡ vướng mắc; chính sách phải có tính ưu đãi vượt trội để tháo gỡ, giúp những việc lớn chuyển động sẽ tác động đến các hoạt động khác. Với tinh thần đổi mới sáng tạo, sẽ giúp Việt Nam thực hiện khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thành công với hạ tầng số phát triển tiên tiến, công nghiệp công nghệ số Việt Nam phát triển, hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2025 từ 8% trở lên và tăng trưởng 2 con số trong các năm tiếp theo.
Về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, nội dung dự thảo Nghị quyết quy định về cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tổ chức, cán bộ, tài chính, chuyên môn; quy định viên chức, viên chức quản lý làm việc tại tổ chức KH&CN công lập được tham gia thành lập, quản lý, điều hành doanh nghiệp thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Bổ sung quy định miễn trừ trách nhiệm khi xảy ra rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ.
Quy định nguyên tắc về áp dụng khoán chi đối với nhiệm vụ KH&CN sử dụng ngân sách nhà nước, bao gồm cả nội dung khoán chi đến sản phẩm cuối cùng. Quy định nguyên tắc kinh phí nhà nước cấp cho nhiệm vụ KH&CN thông qua quỹ; quy định về ưu đãi thuế cho hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo…
Về nội dung chuyển đổi số quốc gia, dự thảo Nghị quyết nêu rõ, đối với hoạt động chuyển đổi số quốc gia, bao gồm nền tảng số dùng chung, chỉ định cho các gói thầu. Đối với hoạt động phát triển hạ tầng số, bao gồm hạ tầng 5G, cáp viễn thông kết nối quốc tế trên biển, thí điểm dịch vụ viễn thông sử dụng công nghệ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp. Đối với hoạt động phát triển công nghiệp công nghệ số chiến lược (bán dẫn), ngân sách trung ương hỗ trợ để xây dựng nhà máy chế tạo chip bán dẫn quy mô nhỏ.
Về tổ chức thực hiện, quy định người đứng đầu cơ quan, đơn vị; cán bộ, công chức, viên chức tham gia xây dựng, ban hành các cơ chế, chính sách quy định tại nghị quyết nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn, thúc đẩy hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được xem xét loại trừ, miễn hoặc giảm nhẹ trách nhiệm nếu triển khai nghị quyết xảy ra các hành vi, tác động tiêu cực, lợi ích nhóm, lãng phí.