Bình đẳng giới trong lao động không chỉ là một vấn đề xã hội mà còn là một yếu tố then chốt để thúc đẩy sự phát triển bền vững.
Tại Việt Nam, mặc dù đã có nhiều nỗ lựv trong việc xây dựng các quy định pháp luật liên quan đến bình đẳng giới, nhưng thực trạng phân biệt đối xử và bất bình đẳng vẫn tồn tại. Theo báo cáo của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), tỷ lệ phụ nữ tham gia lực lượng lao động vẫn thấp hơn so với nam giới, và phụ nữ thường phải đối mặt với nhiều rào cản trong việc tiếp cận cơ hội việc làm và thăng tiến trong công việc (ILO, 2022). Việc thúc đẩy bình đẳng giới trong lĩnh vực lao động không chỉ đảm bảo quyền lợi cho người lao động mà còn góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế và xã hội. Để cải thiện tình hình này, cần có các chính sách đồng bộ và hiệu quả nhằm tạo ra một môi trường làm việc công bằng và hòa nhập cho tất cả mọi người.
Một trong những bước quan trọng đầu tiên là hoàn thiện quy định pháp luật về bình đẳng giới và chống phân biệt đối xử trong lĩnh vực lao động. Cần xem xét điều chỉnh Luật Bình đẳng giới năm 2006 để mở rộng quan niệm về bình đẳng giới, không chỉ giới hạn trong quan hệ giữa nam và nữ mà còn bao gồm các nhóm như người đồng tính và người chuyển giới. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), việc thừa nhận sự đa dạng trong bản dạng giới và xu hướng tính dục là cần thiết để bảo vệ quyền con người (WHO, 2021).
Cụ thể, cần xem xét bổ sung các quy định trong Bộ luật Lao động để cấm mọi hình thức phân biệt đối xử liên quan đến xu hướng tính và bản dạng giới. Điều này sẽ tạo ra cơ sở pháp lý vững chắc để bảo vệ quyền lợi của tất cả người lao động, bao gồm cả người chuyển giới và những người thuộc nhóm LGBT.
Ngoài ra, việc sớm ban hành Luật Chuyển đổi giới tính là điều thiết yếu, hiện tại Việt Nam đã soạn thảo dự thảo Luật Chuyển đổi giới tính, dự kiến trình Quốc hội thông qua vào tháng 5/2025. Luật này không chỉ nhằm bảo đảm bình đẳng về quyền con người mà còn giúp người chuyển giới hòa nhập với xã hội, hạn chế sự kỳ thị trong cuộc sống hàng ngày, đặc biệt là trong môi trường lao động. Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường (iSEE), người chuyển giới thường gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm và bị phân biệt đối xử trong môi trường làm việc (iSEE, 2020).
Bên cạnh đó, để thúc đẩy bình đẳng giới, Nhà nước cần có các chính sách khuyến khích phụ nữ, đặc biệt là ở các vùng dân tộc thiểu số, tham gia học tập và nâng cao kỹ năng nghề nghiệp. Phụ nữ và trẻ em gái, đặc biệt là ở những vùng có định kiến xã hội mạnh mẽ, thường gặp phải nhiều rào cản trong việc tiếp cận giáo dục và cơ hội việc làm. Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, tỷ lệ phụ nữ tham gia vào lực lượng lao động ở các vùng dân tộc thiểu số chỉ đạt khoảng 50%, thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn quốc (Tổng cục Thống kê, 2021).
Để thay đổi điều này, cần ban hành các chính sách hỗ trợ, tạo ra môi trường học tập và làm việc bình đẳng. Việc nâng cao trình độ học vấn và kỹ năng nghề nghiệp không chỉ giúp phụ nữ có thu nhập tốt hơn mà còn nâng cao vị thế xã hội của họ. Khi phụ nữ có tiếng nói và quyền lực trong gia đình và xã hội, điều này sẽ góp phần làm thay đổi định kiến về giới, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững cho toàn xã hội.
Nâng cao nhận thức về bình đẳng giới thông qua các chương trình tuyên truyền và giáo dục cũng là một yếu tố quan trọng. Các cơ quan chức năng cần thường xuyên tổ chức các chiến dịch truyền thông nhằm phổ biến các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước liên quan đến bình đẳng giới. Điều này cũng bao gồm việc xóa bỏ các định kiến về vai trò của phụ nữ trong gia đình và xã hội. Chương trình giáo dục giới tính cần được cải tiến để bao gồm các vấn đề về xu hướng tính dục và bản dạng giới, nhằm giúp thế hệ trẻ có cái nhìn đúng đắn và đầy đủ về bình đẳng giới. Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội, việc giáo dục giới tính sớm sẽ giúp giảm thiểu sự phân biệt và tạo ra một môi trường thân thiện cho tất cả mọi người (Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội, 2022).
Các tổ chức như Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam cần tích cực tổ chức các lớp tập huấn nghề phù hợp với nhu cầu của lao động nữ. Các chương trình này cần chú trọng đến việc đào tạo kỹ năng quản lý, khởi nghiệp và chia sẻ kinh nghiệm giữa các nữ doanh nhân. Việc xây dựng các tổ hợp tác và chuỗi giá trị sẽ không chỉ giúp tăng thu nhập mà còn tạo ra cơ hội việc làm cho nhiều phụ nữ hơn. Ngoài ra, các chương trình này cần được thiết kế linh hoạt, phù hợp với nhu cầu và hoàn cảnh cụ thể của phụ nữ ở từng vùng miền, nhất là ở những vùng khó khăn. Việc hỗ trợ phụ nữ trong việc phát triển nghề nghiệp sẽ giúp họ tự tin hơn trong cuộc sống và có khả năng đóng góp tích cực hơn cho xã hội.
Đối với người lao động, việc chủ động nâng cao trình độ và kỹ năng là rất quan trọng trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Tất cả người lao động, bao gồm nam, nữ và các nhóm LGBT, cần tích cực tham gia vào các khóa học, chương trình đào tạo để nâng cao năng lực cạnh tranh của bản thân. Điều này không chỉ đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động hiện đại mà còn là trách nhiệm đối với sự phát triển của đất nước.
Người sử dụng lao động cần thực hiện quy trình tuyển dụng công bằng, lựa chọn nhân sự dựa trên năng lực chuyên môn và phẩm chất, không phân biệt giới tính. Đặc biệt, cần tạo điều kiện cho lao động nữ làm việc trong các ngành nghề nặng nhọc, nguy hiểm mà vẫn đảm bảo an toàn cho sức khỏe và chức năng sinh sản của họ. Ngoài ra, người sử dụng lao động cũng cần quan tâm đến nhu cầu sử dụng nhà vệ sinh của người chuyển giới. Việc không cho phép người chuyển giới sử dụng nhà vệ sinh phù hợp có thể tạo ra cảm giác bất an, ảnh hưởng đến tâm lý và hiệu suất làm việc của họ. Cần có những giải pháp hợp lý để đảm bảo quyền lợi cho tất cả nhân viên, bao gồm việc xây dựng các nhà vệ sinh trung tính hoặc dành riêng cho người chuyển giới.
Thúc đẩy bình đẳng giới trong sử dụng lao động ở Việt Nam là một nhiệm vụ quan trọng và cần thiết. Để đạt được mục tiêu này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng. Các chính sách cần được hoàn thiện và thực thi nghiêm túc, bảo đảm quyền lợi cho tất cả người lao động, từ đó tạo ra một môi trường làm việc công bằng và hòa nhập. Chỉ khi tất cả mọi người đều có cơ hội bình đẳng, Việt Nam mới có thể phát triển bền vững và thịnh vượng.
Tài liệu tham khảo:
(1) Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO). (2022). Tình hình lao động và việc làm tại Việt Nam
(2) Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), 2021. Quyền con người và sức khỏe của người chuyển giới
(3) Viện Nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường (iSEE), 2020. Báo cáo về người chuyển giới tại Việt Nam
(4) Tổng cục Thống kê, 2021. Báo cáo thống kê về lao động và việc làm năm 2020
(5) Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội, 2022. Giáo dục giới tính và bình đẳng giới trong trường học