“Đòn roi là tàn dư của thời phong kiến”
Vụ việc "Cho thôi việc nữ giáo viên dùng thước đánh liên tục vào tay học sinh" xảy ra tại Trường THPT Anh Hùng Núp, tỉnh Gia Lai đang gây sự chú ý của dư luận.
Trao đổi về vụ việc, TS Nguyễn Văn Hòa - Chủ tịch Hội đồng trường Trường THCS & THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm (Hà Nội), người tiên phong trong xây dựng mô hình “Trường học hạnh phúc” - cho rằng, hành vi đánh học sinh không thể biện minh bằng lý do rèn luyện kỷ luật.
“Chuyện nhà giáo dùng đòn roi với học sinh là tàn dư của nền giáo dục thời kỳ phong kiến. Ngày nay, trong xã hội hiện đại, con người được đề cao về quyền và nhân phẩm, mọi hành vi xâm phạm thể chất, tinh thần học sinh đều không hợp pháp và không hợp với tình cảm con người, đi ngược với đạo lý giáo dục”, TS Hòa phân tích.
TS Nguyễn Văn Hòa, người tiên phong trong xây dựng mô hình “Trường học hạnh phúc” (Ảnh: NVCC).
Theo ông, nguyên nhân sâu xa của những vụ việc như vậy đến từ quan điểm giáo viên có quyền uy. Bên cạnh đó, việc đào tạo sư phạm hiện nay còn nặng về truyền đạt kiến thức, trong khi chưa chú trọng đúng mức đến kỹ năng nghề nghiệp, tâm lý học đường và văn hóa ứng xử sư phạm.
“Nhiều sinh viên sư phạm mới ra trường chưa được trang bị kỹ năng quản lý cảm xúc, kỹ năng ứng xử và đặc biệt là triết lý giáo dục yêu thương. Khi gặp áp lực trong lớp, các em dễ phản ứng cảm tính”, ông Hòa nhận định.
Mặt khác, theo ông còn có những nhà trường chưa có chiến lược đào tạo, bồi dưỡng giáo viên trẻ phù hợp.
Đồng quan điểm, bà Trịnh Thu Thủy - Giám đốc một công ty tư vấn giáo dục - cho rằng hành vi của cô giáo là chưa phù hợp với nền giáo dục hiện đại.
“Dù xuất phát từ mong muốn học sinh chăm học hơn, nhưng việc dùng thước đánh vào tay các em là dùng cái sai để trị cái sai. Lâu dài, việc này có thể làm tổn thương thể chất và tâm lý học sinh”, bà Thuỷ nhận định.
Nghiêm trọng hơn, theo bà Thuỷ, nếu báo cáo của nhà trường là đúng thì việc cô giáo “thoả thuận” với học sinh rằng ai không làm bài sẽ bị đánh thì vô hình trung đã biến hành vi vi phạm thành một “luật chơi” trong lớp học.
Nữ giáo viên B. ở Gia Lai thoả thuận với học sinh nếu chưa làm bài tập sẽ bị đánh vào tay
Theo bà, khi học sinh vi phạm, giáo viên cần hướng dẫn, khích lệ và tìm nguyên nhân gốc rễ để giúp các em tiến bộ.
“Một người thầy đánh mất kiểm soát cảm xúc, dùng bạo lực thay cho lời dạy, không chỉ làm tổn thương học trò mà còn phá vỡ niềm tin vào hình ảnh người thầy. Lâu dần, các em hình thành tư duy sử dụng bạo lực để giải quyết vấn đề”, bà nói.
Bà Thuỷ nhấn mạnh, điều đáng lo hơn là sự mơ hồ trong nhận thức nghề nghiệp của giáo viên trẻ, khi cho rằng việc “đánh nhẹ” hay “có thỏa thuận” là chấp nhận được.
Trong tình huống này, theo bà Thuỷ, nếu nhiều lần khuyên răn, nhắc nhở mà học sinh không cải thiện, giáo viên có thể áp dụng hình phạt mang tính giáo dục như lao động công ích, viết cam kết hoặc gặp phụ huynh.
Cần huấn luyện kỹ năng ứng xử và cảm xúc cho giáo viên trẻ
Từ góc độ quản lý, TS Nguyễn Văn Hòa cho rằng trách nhiệm của mỗi nhà trường cần xây dựng quy trình huấn luyện và bồi dưỡng kỹ năng sư phạm cho giáo viên mới trước khi giao lớp.
“Ở trường tôi, giáo viên mới tuyển không được đứng lớp ngay mà phải trải qua giai đoạn huấn luyện vài tháng. Trong thời gian đó, các em được học về văn hóa nhà trường, kỹ năng ứng xử, quản lý cảm xúc và triết lý “giáo dục yêu thương”. Có như vậy, người thầy mới đủ bản lĩnh để ứng xử đúng mực trong mọi tình huống”, ông chia sẻ.
Ông Hòa cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng trường học hạnh phúc - nơi mối quan hệ giữa thầy và trò, giữa thầy cô và phụ huynh, đều dựa trên sự tôn trọng và cảm thông.
Theo ông, lãnh đạo nhà trường phải xây dựng văn hóa ứng xử giữa thầy cô với học trò, đồng nghiệp và phụ huynh, biến nó thành lối sống, quan điểm đạo đức, chứ không chỉ là những quy định khô khan.
TS Nguyễn Văn Hoà nhấn mạnh đến trách nhiệm của mỗi nhà trường khi xây dựng văn hóa ứng xử giữa thầy cô với học trò (Ảnh: NVCC).
TS Nguyễn Văn Hoà còn nhấn mạnh một vấn đề cốt lõi liên quan đến áp lực đối với giáo viên và các hành vi ứng xử tiêu cực đến từ áp lực điểm số, thành tích.
"Tôi cho rằng cơ bản là các nhà trường cần phải xác định lại mục tiêu của giáo dục là gì. Mục tiêu phải là phát triển con người. Nếu như giáo dục mà lại vì thành tích, vì điểm số, thì lúc nào cô giáo cũng cáu giận khi học sinh không đạt được yêu cầu.
Cáu giận như vậy sẽ khiến giáo viên không quản lý được cảm xúc, dẫn đến áp lực và cuối cùng là các hành vi kỷ luật tiêu cực, thậm chí là “đụng tay đụng chân" với học sinh", TS Hoà phân tích.
Ông Hoà khẳng định, chỉ khi nhà trường chuyển dịch trọng tâm từ việc chạy theo "bệnh thành tích" sang tập trung vào giá trị cốt lõi là sự phát triển nhân cách và năng lực sống của học sinh, thì gánh nặng tâm lý và áp lực phải hoàn thành chỉ tiêu điểm số mới được giải tỏa. Đây là bước đi quan trọng nhất để xây dựng một môi trường giáo dục không còn chỗ cho bạo lực.
Đặc biệt, người thấy tiên phong trong xây dựng trường học hạnh phúc cũng nhấn mạnh bản thân mỗi giáo viên phải thay đổi quan niệm từ quyền uy, độc đoán sang việc sử dụng "quyền lực mềm". Quyền uy của thầy cô không phải là la hét, dùng roi vọt, mà là sự yêu thương, chia sẻ và tôn trọng học sinh.
“Quy định kỷ luật có thể ngăn vi phạm, nhưng chỉ khi nó trở thành văn hóa, thành lối sống và đạo đức nghề nghiệp thì mới bền vững. Trường học hạnh phúc là nơi thầy cô có thể dạy bằng tình yêu thương và học sinh cảm nhận được sự an toàn”, ông nói thêm.
Ở góc độ rộng hơn, vị chuyên gia cho rằng các trường sư phạm cần tiếp tục đổi mới nội dung đào tạo, gắn với thực tiễn nghề dạy học, thay vì chỉ chú trọng lý thuyết.
“Hiện nay, sinh viên sư phạm thực tập còn hình thức, “đi cho có”. Các em chưa được cầm tay chỉ việc, chưa được rèn nghề trong môi trường thật. Muốn có lớp giáo viên tốt, các trường sư phạm phải coi trọng đào tạo kỹ năng tâm lý, kỹ năng cảm xúc và trách nhiệm nghề nghiệp”, TS Hòa nêu quan điểm.
Học sinh viết ra những điều mình mong muốn để xây dựng trường học hạnh phúc (Ảnh: Huyên Nguyễn).
TS Nguyễn Văn Hoà tin rằng, chỉ khi mỗi nhà trường thực sự đầu tư vào văn hóa ứng xử văn minh và mỗi giáo viên xem mình là một nhà tâm lý học, một người mẹ hiền, người bạn đồng hành chứ không phải là một người có quyền uy tuyệt đối, chúng ta mới có thể xây dựng được những trường học hạnh phúc đúng nghĩa. Đó là nơi học sinh phát triển toàn diện mà không cần phải chịu đựng bất kỳ hình thức bạo lực nào.
Bà Trịnh Thu Thuỷ kết lại, giáo dục hiện đại đang đòi hỏi giáo viên phải là người làm chủ cảm xúc, am hiểu tâm lý học trò để thay thế sự nóng giận bằng kiên nhẫn, tình cảm và phương pháp kỷ luật tích cực.
Mỗi sự cố trong giáo dục, dù đáng tiếc, cũng là cơ hội để nhìn lại cách nhà trường và xã hội đào tạo, đồng hành cùng giáo viên trẻ.
“Giáo viên không chỉ cần giỏi chuyên môn, mà phải biết yêu thương, kiên nhẫn và thấu hiểu học trò. Một lời động viên đúng lúc đôi khi có sức mạnh hơn mọi hình phạt. Chúng ta hãy dạy các thầy cô trẻ cách chạm đến trái tim học sinh bằng sự tử tế, chứ không phải bằng nỗi sợ”, bà Thuỷ chia sẻ.
Theo bà, để không còn những vụ việc tương tự, các trường học và ngành giáo dục cần xây dựng môi trường hỗ trợ cảm xúc cho giáo viên, giúp họ được lắng nghe, được bồi dưỡng kỹ năng tâm lý - ứng xử thường xuyên và được tiếp sức để kiên định với giá trị nhân văn của nghề dạy học.