Đóng góp vào Dự thảo các Văn kiện Đại hội 14 của Đảng, ông Nguyễn Trung Chính, Chủ tịch CMC cho hay, cần xây dựng một chiến lược quốc gia sáng tạo, xây dựng quốc gia sáng tạo.
Điều mà Chủ tịch CMC Nguyễn Trung Chính tâm đắc nhất là văn kiện đã đưa khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực quan trọng bậc nhất để phát triển đất nước.
Dự thảo Văn kiện trình Đại hội 14 của Đảng cũng đã xác lập mô hình tăng trưởng mới, cơ cấu lại nền kinh tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính để đạt mục tiêu tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước (GDP) bình quân giai đoạn 2026 - 2030 từ 10%/năm trở lên.
Đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là chủ trương mới, quan trọng trong Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV của Đảng, nhằm tận dụng tối đa những động lực phát triển không giới hạn.
Việc xác định ưu tiên này xuất phát từ tầm nhìn chiến lược đáp ứng yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, khi công nghệ số và đổi mới sáng tạo trở thành yếu tố quyết định tốc độ và chất lượng phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia. Đảng khẳng định, chỉ có đột phá mạnh mẽ trong những lĩnh vực này mới giúp Việt Nam bứt phá khỏi giới hạn tăng trưởng truyền thống.
Các lý thuyết phát triển hiện đại như lý thuyết tăng trưởng kinh tế dựa trên đổi mới sáng tạo, lý thuyết xã hội thông tin và nền kinh tế tri thức đều chỉ ra vai trò cốt lõi của khoa học công nghệ và chuyển đổi số trong kích hoạt chuỗi giá trị mới.
Tăng trưởng dựa trên đổi mới, tri thức và công nghệ sẽ tạo ra nguồn lực sản xuất vô tận khi nhanh chóng lan tỏa trong nền kinh tế. Trong khi đó, khái niệm xã hội thông tin và nền kinh tế tri thức nhấn mạnh yếu tố dữ liệu, thông tin và năng lực phân tích số để nâng cao năng suất và hiệu quả sử dụng nguồn lực.
Mô hình nền kinh tế số kết hợp giữa hạ tầng số, nền tảng dữ liệu và hệ sinh thái khởi nghiệp tạo sự phát triển mạnh mẽ cho quá trình đổi mới sáng tạo.
Động lực trung tâm của mô hình tăng trưởng mới
Chia sẻ về Dự thảo các Văn kiện trình Đại hội XIV ở lĩnh vực công nghệ, ông Nguyễn Trung Chính nhận xét: cụm từ về khoa học công nghệ và sáng tạo được nhắc đến nhiều lần trong dự thảo. Tại Chương IV, văn kiện đã nêu rõ đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số sẽ là động lực chính để tạo ra mô hình tăng trưởng mới.
“Theo quan sát và nghiên cứu của chúng tôi, các quốc gia phát triển và thành công hầu hết đều phải dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Nhiều quốc gia đã lựa chọn chiến lược phát triển quốc gia bằng cách xây dựng mô hình dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo như Anh, Israel, Hàn Quốc… Các quốc gia này đều có chiến lược quốc gia về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, đặc biệt là họ đã xây dựng mô hình quốc gia sáng tạo. Tôi cho rằng để có thể phát triển được, Đảng và Nhà nước đã nhấn mạnh xây dựng mô hình tăng trưởng mới phải dựa vào khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo và lấy đây là động lực chính, là trung tâm của quá trình đổi mới”, ông Nguyễn Trung Chính nói.
Điều mà Chủ tịch CMC tâm đắc nhất là văn kiện đã đưa khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực quan trọng bậc nhất để giúp chúng ta xây dựng mô hình tăng trưởng mới, góp phần phát triển đất nước. Đây là định hướng vô cùng quan trọng và là điểm cốt yếu để xác định mô hình phát triển đất nước từ nay đến năm 2045.
Theo phân tích của ông Chính, mô hình tăng trưởng trong nhiều giai đoạn trước dựa vào tài nguyên, nhân công rẻ; có thời kỳ chúng ta làm gia công, cung cấp dịch vụ nhân lực giá rẻ để giải quyết bài toán số đông. Thế nhưng, đã đến lúc phải lựa chọn con đường phát triển bền vững. Đó là khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Chiến lược này mới giúp quốc gia đạt tốc độ phát triển nhanh và bền vững.
Doanh nghiệp trở thành lực kéo và là hạt nhân của hệ sinh thái sáng tạo quốc gia
Ông phân tích thêm, tại Chương VII có nêu mô hình Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia với cấu trúc “3 nhà”: Nhà nước – nhà khoa học – doanh nghiệp. Trong đó, doanh nghiệp được xác định là trung tâm và là động lực chính cho đổi mới sáng tạo. “Khi lấy doanh nghiệp ở trung tâm, thì đổi mới sáng tạo mới đi vào cuộc sống, tạo ra giá trị thực cho xã hội. Đây là điểm rất trúng và đúng, tạo niềm tin để doanh nghiệp dấn thân”, Chủ tịch CMC nói.
Góp ý vào dự thảo, ông Chính cho rằng phần triển khai vẫn chưa được thể hiện rõ. Chúng ta có định hướng chiến lược tốt, nhưng để khả thi phải có chương trình hành động cụ thể, triển khai hiệu quả và vững chắc. Bên cạnh đó, nội dung về đổi mới sáng tạo trong dự thảo chưa tương xứng với mục tiêu coi đây là động lực quan trọng. Nếu muốn trở thành quốc gia sáng tạo, chúng ta phải xây dựng chiến lược quốc gia về sáng tạo, chính sách thúc đẩy sáng tạo và mô hình tăng trưởng dựa trên sáng tạo.
Cách đây 10 năm, CMC đã thiết lập mô hình “doanh nghiệp sáng tạo” thông qua việc xây dựng tổ chức sáng tạo trong doanh nghiệp, hình thành văn hóa sáng tạo, ban hành chính sách khuyến khích sáng tạo, và đo đếm đóng góp của sáng tạo đối với sự phát triển. Theo ông Chính, nếu muốn trở thành quốc gia sáng tạo hay doanh nghiệp sáng tạo, thì tỉ trọng đóng góp của sáng tạo phải chiếm từ 30-40% doanh thu.
“Nếu được đóng góp bổ sung nội dung cho văn kiện, tôi cho rằng chúng ta cần xây dựng chiến lược quốc gia về tổ chức sáng tạo hay xây dựng quốc gia sáng tạo. Trong đó, cần xây dựng chính sách, chiến lược, chương trình và cuối cùng là đo lường, đánh giá được các mục tiêu này. Có như vậy, chúng ta mới đạt được mục tiêu như mong muốn. Đây sẽ là động lực quan trọng để xây dựng mô hình tăng trưởng mới cho Việt Nam”, ông Nguyễn Trung Chính nhấn mạnh.