Đây là một trong nhiều nội dung mới của Nghị định 296/2025, quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, có hiệu lực từ 1/1/2026 và thay thế Nghị định 166/2013, sau 12 năm áp dụng.
Cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt hành chính có thể hiểu là biện pháp do cơ quan hành chính nhà nước thực hiện với cá nhân hay tổ chức đã bị xử phạt vi phạm hành chính nhưng không tự nguyện chấp hành quyết định xử phạt
Khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập là một trong 4 biện pháp cưỡng chế, cùng với: khấu trừ tiền từ tài khoản; kê biên tài sản có giá trị tương ứng với số tiền phạt để bán đấu giá; thu tiền, tài sản của đối tượng bị cưỡng chế do cá nhân, tổ chức khác đang giữ trong trường hợp cá nhân, tổ chức sau khi vi phạm cố tình tẩu tán tài sản.
Theo quy định hiện hành (Nghị định 166), khấu trừ lương, một phần thu nhập là biện pháp cưỡng chế đầu tiên được áp dụng, nếu không thể thi hành mới áp dụng lần lượt 3 biện pháp còn lại. Song từ 1/1/2026, theo Nghị định 296, nhà chức trách được áp dụng đồng thời nhiều biện pháp cưỡng chế nếu thấy cần thiết.
Mở rộng đối tượng bị khấu trừ lương, thu nhập
Theo quy định hiện hành, hai nhóm đối tượng sẽ bị khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập để nộp phạt hành chính gồm: cán bộ, công chức hoặc cá nhân đang làm việc được hưởng tiền lương hoặc thu nhập tại một cơ quan, đơn vị, tổ chức; cá nhân bị cưỡng chế đang được hưởng bảo hiểm xã hội.
Nghị định 296 mở rộng nhiều nhóm đối tượng có thể bị áp dụng biện pháp này, gồm: người thuộc lực lượng quân đội nhân dân, công an nhân dân, người làm việc trong tổ chức cơ yếu; viên chức, người hưởng lương hưu, cá nhân có thu nhập theo mùa vụ ngắn hạn do hộ gia đình, hộ kinh doanh, người sử dụng lao động thuê.
Hiện Nghị định 166 chỉ áp dụng với nhóm lao động truyền thống, ổn định thì Nghị định 296 đã mở rộng đến những khu vực lao động đặc thù, đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật trong mọi hoàn cảnh.
Cụ thể, quy định hiện hành tập trung vào các khoản thu nhập có tính bền vững (lương hưu, lương biên chế). Người vi phạm sẽ có tâm lý lợi dụng việc nhảy việc liên tục hoặc chỉ ký hợp đồng ngắn, thời vụ hạn để "né" lệnh cưỡng chế, vì khi lệnh đến nơi thì họ đã kết thúc công việc.
Song từ 1/1/2026, với Nghị định 296, cơ quan cưỡng chế có quyền yêu cầu người sử dụng lao động (dù chỉ là thuê theo mùa vụ) phải có trách nhiệm giữ lại phần tiền công của người vi phạm để nộp phạt.
Luật sư Trịnh Văn Tuyến (Văn phòng luật sư Giang Thanh, Hà Nội) đánh giá, quy định này nâng cao trách nhiệm của chủ doanh nghiệp, đơn vị thuê lao động thời vụ phải quan tâm hơn đến ý thức chấp hành pháp luật của nhân viên, vì họ sẽ là bên trực tiếp thực hiện việc khấu trừ khi có lệnh. Đồng thời loại bỏ tư tưởng cho rằng "làm việc tự do hoặc làm ngắn hạn thì nhà nước không trừ lương được".
"Khấu trừ lương là biện pháp cưỡng chế 'êm ái' nhất nhưng hiệu quả nhất, ít tốn kém hơn nhiều so với kê biên tài sản. Việc mở rộng đối tượng chịu biện pháp cưỡng chế này, như quy định mới, sẽ giúp tăng tỷ lệ thi hành thành công ngay từ bước đầu", luật sư nêu quan điểm.
Đảm bảo thu nhập còn lại sau khấu trừ vẫn phải "đủ sống"
Một điểm mới nhân văn và sát thực tế trong Nghị định 296 là yêu cầu tỷ lệ khấu trừ (tối đa 30% đối với lương/lương hưu) phải tính trên số tiền thực trả sau khi đã trích nộp bảo hiểm và thuế. Đồng thời phải đảm bảo điều kiện sinh hoạt tối thiểu của người bị cưỡng chế và người họ nuôi dưỡng.
Quy định hiện hành (Nghị định 166) chỉ quy định chung là khấu trừ "mỗi lần không quá 30% tổng số tiền lương, bảo hiểm xã hội được hưởng", chưa trừ các khoản bắt buộc như BHXH, BHYT, thuế thu nhập cá nhân. Nếu khấu trừ 30% trên tổng lương, số tiền thực còn lại của người dân sẽ bị giảm đi rất sâu.
Quy định mới khẳng định: phải tính tiền khấu trừ trên số tiền thực trả (Net) sau khi đã trừ các khoản thuế và bảo hiểm bắt buộc. Điều này thể hiện, Nhà nước thừa nhận quyền được hưởng các chế độ an sinh (bảo hiểm) và nghĩa vụ thuế của công dân là ưu tiên trước hết, sau đó mới đến việc thực hiện cưỡng chế nộp phạt.
Tính nhân văn của quy định mới còn thể hiện ở nội dung, tỷ lệ khấu trừ "phải đảm bảo điều kiện sinh hoạt tối thiểu", không chỉ cho bản thân người bị khấu trừ mà còn cho cả người mà họ đang nuôi dưỡng.
Điều này đồng nghĩa, nếu người bị khấu trừ thu nhập đang phải nuôi con nhỏ, cha mẹ già yếu hoặc người thân không có khả năng lao động, cơ quan cưỡng chế phải xem xét đến gánh nặng tài chính này. Đây là điều mà Nghị định 166 hiện hành không đề cập.
Điều kiện sống tối thiểu hay mức sống tối thiểu, hiện chưa được định nghĩa cụ thể trong quy định pháp lý, song có thể hiểu là thu nhập vừa đủ để một người hoặc gia đình trang trải các nhu cầu cơ bản nhất: ăn uống, nhà ở, quần áo, đi lại, y tế và giáo dục. Đây cũng là cơ sở quan trọng để xây dựng lương tối thiểu vùng, nhằm đảm bảo công bằng và điều chỉnh thu nhập cho người lao động.
Theo luật sư Tuyến, Nghị định 296 đã chuyển dịch tư duy từ việc "truy thu bằng được" sang "truy thu dựa trên khả năng kinh tế thực tế". Điều này giúp pháp luật hành chính "có tình, có lý", vừa nghiêm minh song vẫn nhân văn, giữ được sự ổn định an sinh xã hội.
Cũng tại quy định mới, thời gian để thực hiện các thủ tục liên quan cũng được ấn định cụ thể: người bị khấu trừ thu nhập và cơ quan, tổ chức, người sử dụng lao động phải cung cấp thông tin, tài liệu về lương, thu nhập hằng tháng của người bị khấu trừ trong thời hạn 3 ngày làm việc, từ khi có yêu cầu. Sau khi nhận đủ các thông tin này, người có thẩm quyền sẽ có 2 ngày làm việc để ra quyết định cưỡng chế. Trong quyết định cưỡng chế cũng phải nêu đầy đủ các nội dung theo yêu cầu... Đây là nội dung mà chưa được đề cập tại Nghị định 166 hiện hành.
Vi phạm hành chính là hành vi có lỗi do cá nhân, tổ chức thực hiện, vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính.
Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi bị xử phạt vi phạm hành chính về vi phạm do cố ý. Người đủ 16 tuổi trở lên bị xử phạt vi phạm hành chính về mọi vi phạm hành chính (vô ý và cố ý).
Người thuộc lực lượng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân vi phạm hành chính thì bị xử lý như đối với công dân khác.
Tổ chức bị xử phạt vi phạm hành chính về mọi vi phạm hành chính do mình gây ra.
Cá nhân, tổ chức nước ngoài vi phạm hành chính trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật Việt Nam.
Các hình thức xử phạt vi phạm hành chính: Cảnh cáo; Phạt tiền; Tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn; Tịch thu tang vật vi phạm hành chính, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành chính; Trục xuất.
Luật Xử lý vi phạm hành chính