Đại biểu Quốc hội Trần Nhật Minh (Nghệ An) cho rằng cần thu phí thu gom, xử lý rác thải theo khối lượng, người xả nhiều rác phải trả nhiều tiền hơn để khuyến khích phân loại và giảm rác từ nguồn.
Sáng 28/10, Quốc hội thảo luận ở hội trường về Báo cáo của Đoàn giám sát và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về kết quả giám sát chuyên đề "Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành".
Nhiều đại biểu cho rằng, dù chính sách đã có bước tiến, nhưng việc phân loại và xử lý rác thải sinh hoạt vẫn là "điểm nghẽn" trong công tác bảo vệ môi trường.
"Ai xả nhiều rác thì trả nhiều tiền"
Đại biểu Trần Nhật Minh (Nghệ An) cho rằng nguyên tắc "người gây ô nhiễm phải trả tiền" là điểm mới quan trọng của Luật Bảo vệ môi trường 2020, nhưng việc triển khai còn chậm và thiếu đồng bộ.
"Nhiều người dân đã bắt đầu phân loại rác, nhưng khi thấy xe thu gom, gom chung tất cả, họ mất niềm tin và quay lại thói quen cũ", ông nói.
Đại biểu Quốc hội Trần Nhật Minh (Ảnh: QH).
Theo đại biểu, chính sách phân loại rác tại nguồn - có hiệu lực toàn quốc từ ngày 1/1 - là bước đi đúng đắn để hình thành kinh tế tuần hoàn, giảm áp lực xử lý rác và bảo vệ môi trường bền vững.
Tuy nhiên, tiến độ còn ì ạch: mới 34/63 địa phương thực hiện, chủ yếu ở quy mô nhỏ; 59 địa phương chưa ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật, 58 địa phương chưa ban hành giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý rác sinh hoạt.
Bên cạnh đó, ông Minh nhấn mạnh cần thay đổi cách thu phí rác thải, không thu đồng đều theo hộ gia đình mà dựa trên lượng rác thải ra môi trường.
"Nếu người dân xả nhiều rác, họ phải trả nhiều tiền hơn; người thải ít, trả ít, không thể thu đồng đều. Khi đó, ai cũng có động lực tiết giảm, tái chế và phân loại rác tại nguồn", ông Minh nói.
Đồng quan điểm, đại biểu Hoàng Quốc Khánh (Lai Châu) cũng cho rằng việc phân loại rác tại nguồn mới chỉ đạt kết quả khiêm tốn.
"Khi rác đã được phân loại ở hộ gia đình nhưng vẫn bị thu gom chung, điều này không khuyến khích người dân thực hiện", ông nói, đồng thời nhận định việc thi hành pháp luật chưa đồng bộ, chính sách khuyến khích còn ít, giám sát và xử phạt chưa nghiêm nên nhiều nơi "thực hiện mang tính hình thức".
Đại biểu Quốc hội Hoàng Quốc Khánh (Ảnh: QH).
Hạ tầng yếu và thiếu vốn
Đại biểu Lý Anh Thư (An Giang) nhìn nhận, trong những năm qua, Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã tạo chuyển biến trong nhận thức và hành động của các cấp, ngành, song hệ thống hạ tầng kỹ thuật môi trường vẫn thiếu đồng bộ, manh mún và chưa được đầu tư đúng mức.
"Không ít địa phương vẫn thiếu nhà máy xử lý nước thải, khu xử lý rác tập trung. Các công trình môi trường thường bị xếp sau dự án hạ tầng kinh tế - xã hội khác như giao thông, trường học, bệnh viện. Nguồn vốn đầu tư nhỏ lẻ, kéo dài, công nghệ lạc hậu khiến nhiều công trình hoạt động kém hiệu quả, thậm chí ngừng hoạt động", bà nêu.
Đại biểu Lý Anh Thư (Ảnh: QH).
Đại biểu đề nghị cần xem đầu tư hạ tầng kỹ thuật bảo vệ môi trường là hạ tầng thiết yếu, ngang tầm với hạ tầng kinh tế - xã hội, được ưu tiên trong danh mục đầu tư công trung hạn. Đồng thời, cần có cơ chế đặc thù để thu hút nguồn lực xã hội hóa, khuyến khích khu vực tư nhân tham gia quản lý, vận hành hệ thống xử lý rác thải, nước thải.
Các đại biểu thống nhất rằng để giải quyết tận gốc vấn đề rác thải, cần đồng thời nâng cấp hạ tầng, tăng giám sát và thay đổi tư duy quản lý. Việc phân loại rác tại nguồn phải gắn với quy hoạch, đầu tư hệ thống thu gom - vận chuyển - xử lý riêng biệt; nếu vẫn gom chung, mọi nỗ lực của người dân sẽ trở nên vô nghĩa.
"Bảo vệ môi trường không chỉ là nhiệm vụ của ngành tài nguyên - môi trường mà là trách nhiệm của toàn xã hội. Cần coi đầu tư cho môi trường là đầu tư cho phát triển bền vững", đại biểu Lý Anh Thư nhấn mạnh.