Đại diện Grab cùng nhà sản xuất xe điện Selex Motors cho rằng thời hạn cấm xe máy xăng vào vành đai 1 của Hà Nội từ tháng 7/2026 là quá gấp, khi hạ tầng chưa sẵn sàng.
Cuối tháng 11, HĐND TP Hà Nội thông qua nghị quyết vùng phát thải thấp (LEZ), cấm xe máy xăng lưu thông theo từng khung giờ hoặc khu vực, gồm shipper công nghệ, từ tháng 7/2026.
TP HCM cũng dự kiến triển khai vùng LEZ tại khu vực trung tâm, Cần Giờ và Côn Đảo từ năm 2026, cấm hoàn toàn xe tải nặng chạy bằng dầu diesel, ôtô dưới chuẩn khí thải Euro 4 và xe công nghệ không đạt Euro 2. Cùng với đó, thành phố tính chuyển đổi 400.000 xe ôm công nghệ sang điện.
Tại diễn đàn "Chuyển đổi số ngành Bộ Công Thương" ngày 3/12, bà Đặng Thùy Trang, Giám đốc đối ngoại Grab Việt Nam, cho rằng lộ trình chuyển đổi xe điện tại Hà Nội và TP HCM, đặc biệt cấm xe xăng vào vành đai 1 Thủ đô, là "khá gấp".
Xe máy chạy xăng trên đường phố Hà Nội. Ảnh: Ngọc Thành
Cùng quan điểm, ông Nguyễn Hữu Phước Nguyên, sáng lập kiêm Tổng giám đốc hãng sản xuất xe điện Selex Motors cho rằng chỉ còn 7 tháng để người dân, doanh nghiệp chuẩn bị, chuyển đổi là "quá gấp gáp". Doanh nghiệp này hiện sản xuất 20.000 xe máy điện mỗi năm, phát triển 120 trạm đổi pin, với 50 trạm tại Hà Nội.
Ông Nguyên cho rằng chuyển đổi xe điện là bài toán chuyển dịch của cả hệ sinh thái, chứ không đơn thuần đặt mục tiêu lượng xe. "Thời gian chuyển đổi đặt ra dưới một năm là khá ngắn, trong khi nhiều thành phố trên thế giới đều đưa ra lộ trình dài hơn, khoảng 5 năm, và chia nhiều giai đoạn", CEO Selex Motors chia sẻ với VnExpress.
Chẳng hạn, thành phố Amsterdam (Hà Lan), kế hoạch siết xe xăng được công bố từ năm 2019. Theo đó, họ cấm bus và xe khách gây ô nhiễm vào khu trung tâm từ 2022, xe máy xăng từ năm 2025, tức là 3-6 năm kể từ thời điểm đưa ra chính sách. Họ muốn loại bỏ hoàn toàn xe xăng vào năm 2030. Chính quyền địa phương cũng tăng đầu tư trạm sạc điện, trợ cấp mua xe và giảm phí đỗ xe.
Khu vực vành đai 1, thành phố Hà Nội. Đồ họa: Hoàng Khánh
Hạ tầng cho xe điện ở Hà Nội hiện chưa sẵn sàng, theo đại diện các doanh nghiệp. Số lượng trạm sạc chưa nhiều, thiếu tiêu chuẩn đồng bộ giữa các hãng, trong khi việc sạc tại nhà còn bất tiện. Gần đây, một số chung cư như HH Linh Đàm - quần thể chung cư "vạn dân" tại Hà Nội, hay CT1 Thạch Bàn từ chối trông giữ xe điện bởi lo ngại rủi ro mất an toàn cháy nổ. Tuy nhiên, UBND phường Hoàng Liệt (Hà Nội) đã yêu cầu ban quản lý chung cư HH Linh Đàm "không được từ chối giữ xe điện". Để đảm bảo an toàn, phường đề nghị ban quản lý bố trí riêng khu sạc, đồng thời bảo đảm phương tiện chữa cháy.
Thiếu hạ tầng sạc cũng là lý do 62% shipper của Grab chưa sẵn sàng chuyển đổi sang xe điện. Bà Đặng Thùy Trang cho biết với các tài xế công nghệ, họ tính toán hiệu quả từng phút hoạt động, bởi xe là phương tiện kiếm sống hàng ngày. Trong khi đó, thời gian đổ xăng chỉ 2-3 phút, còn sạc xe mất từ 30 phút đến vài tiếng. Họ không thể tạo thu nhập trong thời gian chờ sạc.
Vì thế, đại diện Grab cho rằng lộ trình hạn chế xe máy xăng ở khu vực trung tâm Thủ đô cần dựa trên nguyên tắc hoàn thiện một phần hệ sinh thái xe điện trước khi áp dụng các mệnh lệnh hành chính. Hệ sinh thái này gồm hạ tầng trạm sạc dùng chung, mạng lưới bảo dưỡng và các chính sách tài chính xanh.
Cụ thể hơn, ông Nguyễn Hữu Phước Nguyên gợi ý nên bắt đầu bằng việc hạn chế đăng ký mới xe xăng, thay vì cấm lưu thông ngay lập tức. "Một lộ trình hợp lý sẽ giúp các thành phần trong hệ sinh thái có đủ thời gian chuyển dịch bền vững", ông nói.
Các giải pháp trong điện hóa phương tiện giao thông cũng được khuyến nghị chuyển dịch dần, từ cơ chế khuyến khích sang bắt buộc. Ví dụ, trong 3 năm đầu, người dùng, shipper được khuyến khích chuyển đổi với hỗ trợ tài chính. Hai năm tiếp theo, nhà chức trách có thể chuyển sang cơ chế bắt buộc, cấm xe máy xăng cung cấp dịch vụ trong nội thành...
Thực tế, Grab, be, Selex Motors, DatBike hay VinFast triển khai nhiều chương trình hỗ trợ tài xế và người dùng chuyển sang xe điện. Grab thử nghiệm tính năng đặt ôtô điện từ tháng 10. Họ cũng hợp tác với doanh nghiệp cung cấp giải pháp sạc xe điện Eboost, đơn vị đang vận hành hơn 300 trạm sạc tại Việt Nam, triển khai các gói sạc với giá ổn định cho tài xế. DatBike và VinFast triển khai chương trình "thu cũ, đổi mới". Còn Selex Motors hợp tác với CEP, tổ chức tài chính vi mô thuộc Liên đoàn Lao động TP HCM, và nghiệp đoàn xe ôm phường Bến Thành, đưa ra chính sách vay mua xe cho tài xế với lãi suất 0%...
Hà Nội có 1,1 triệu ôtô, 6,9 triệu xe máy. Tiêu chí xác định vùng phát thải thấp dựa trên mức độ ưu tiên bảo vệ môi trường, tình trạng ùn tắc giao thông và dữ liệu quan trắc chất lượng không khí trong năm gần nhất.
Thành phố dự tính hỗ trợ người dân tới 5 triệu đồng để chuyển đổi xe xăng sang điện. Thêm vào đó, bãi đỗ xe chung cư, tòa nhà thương mại, bệnh viện, công trình công cộng trong vành đai 3 phải lắp đặt trạm sạc công cộng tối thiểu 15% tổng chỗ đỗ, nếu trong danh mục đủ điều kiện. Nếu xây mới, những công trình nêu trên phải lắp trạm sạc tối thiểu 30% tổng chỗ đỗ.